“Οι αινιγματικές σφίγγες της Λακωνίας και η άγνωστη ιστορία των ελληνικών πυραμίδων”


                            γράφει ο Νίκος Μπακής _________________________________________________________________________

Ποιος θα το φανταζόταν πως μια σφίγγα θα προκαλούσε τόσο μεγάλο σαματά στο διαδίκτυο, λίγες μόνο μέρες πριν την κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση της 25ης Ιανουαρίου; Αφορμή της όλης ιστορίας στάθηκε μια φωτογραφία την οποία είχα αναρτήσει σε ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης (facebook) και απεικόνιζε ένα κεφάλι αγνώστου ταυτότητος λαξευμένο πάνω σε βράχο, το οποίο είχε καταπληκτική ομοιότητα με κεφάλι αιγυπτιακής σφίγγας. Και όπως ήταν αναμενόμενο, άναψε φωτιές στο διαδίκτυο μέσα σε λίγες μόνο ώρες.

Το μυστηριώδες αυτό πρόσωπο βρέθηκε στα Βάτικα Λακωνίας, στο χωριό Βιγκλάφια, κοντά σε θεμέλια αρχαίας πυραμίδας. Τέτοια παρόμοια ευρήματα, τα οποία αναπαριστούν σφίγγες ή άλλα μυθολογικά τέρατα, έχουν βρεθεί και στον Ταΰγετο. Ο Ταΰγετος, ως γνωστόν, κρύβει πολλά
ανεξήγητα μυστικά. Ένα από αυτά είναι πως στην κορυφή του υπέροχου















αυτού γίγαντα υπάρχει μια τεράστια αινιγματική πυραμίδα, γνωστή από την αρχαιότητα κι ως «Ταλετόν». Αν παρατηρηθεί προσεκτικά η κορυφή από τη Σπάρτη ή το βόρειο Πάρνωνα, τότε μόνο διαπιστώνεται το τέλειο γεωμετρικό σχήμα μιας πυραμίδας.

Ο συγγραφέας και ερευνητής Βασίλειος Βασιλάκος* υποστηρίζει ακράδαντα ότι η πυραμίδα του Ταϋγέτου είναι το κέντρο του κόσμου. Έρευνες που έγιναν στην Αίγυπτο και στη γεωδαισία των αιγυπτιακών πυραμίδων απέδειξαν ότι η περιοχή της Λακωνίας είναι η γένεση της προϊστορίας του ανθρώπου στη Μεσόγειο [το μέσον της γης]. Από εδώ ξεκίνησε ο προϊστορικός άνθρωπος με πολιτιστικές ιδιότητες και εξαπλώθηκε επάνω στη γη. Οι πυραμίδες είναι λοιπόν πετροειδή βουνά στις κορυφές οροσειρών και έχουν καθαρά ηλιακό συμβολισμό. Πυραμίδα καλείται τμήμα σκιάς το οποίο προέρχεται από το αιχμηρό βουνό ή αιχμηρό γεωμετρικό σχήμα, όταν βέβαια τη σκιά τη δημιουργεί ο ήλιος. Ετυμολογικά η πυραμίς είναι από το πυρά + οράω-ορώ, δηλαδή βλέπω το φλεγόμενο σώμα του ήλιου.

Αν θέλουμε να μελετήσουμε γιατί έχει πάρει το όνομά του κάποιο χωριό ή τοπωνύμιο, πρέπει να ανατρέξουμε στην ετυμολογία και να βρούμε μετά τον αστρονομικό κώδικα τον οποίο δημιουργεί η

 πυραμίδα του Ταϋγέτου με το συγκεκριμένο άστρο, γαλαξία ή νεφέλωμα. Έτσι εκατοντάδες χωριά της Πελοποννήσου έχουν πάρει το όνομά τους από αστρονομικούς κώδικες οι οποίοι περιστρέφονται γύρω από αυτή την ιερή κορυφή. Ας πάρουμε για παράδειγμα το φαινόμενο του Άστρους Κυνουρίας. Μελετώντας λοιπόν προσεκτικά τις κινήσεις των άστρων μπορούμε να ανακαλύψουμε εκτός από την προέλευση της ονομασίας του και την ακριβή χρονολόγησή του. Προέρχεται από φάσεις τις οποίες δημιούργησε από το 4600 πΧ το άστρο Κύων του Ωρίωνος γύρω από την ιερή αυτή τη κορυφή. Εκεί όπου παρατηρήθηκε το αστρικό φαινόμενο χτίστηκε το ομώνυμο χωριό κ.ο.κ.

Στις 7 Οκτωβρίου και ώρα 17.05΄, η σκιά της πυραμίδας σχηματίζει το τέλειο γεωμετρικό σχήμα
















(ισοσκελές τρίγωνο), γνωστή ως «ιερό βέλος».
Εκείνη την ημέρα το ιερό βέλος έχει κατεύθυνση προς τις πυραμίδες της Αιγύπτου και καταλήγει στον ιερό βράχο της Μέκκας, όπου βρίσκεται ο τόπος προσκυνήματος των μουσουλμάνων. Η πυραμίδα του Ταϋγέτου δίνει επίσης τη δυνατότητα στους ορειβάτες να απολαύσουν ένα μοναδικό υπερθέαμα: την ανατολή του ηλίου. Ο θεός Ήλιος αναδύεται καθημερινά μέσα από τα καταγάλανα νερά του Αιγαίου πελάγους και στα νησιά των Κυκλάδων (ο κύκλος που κάνει ο ήλιος από τον Άδη). Την ημέρα διασχίζει αγέρωχα τον ουρανό μας και λίγο πριν πέσει το σκοτάδι καταδύεται μέσα στα μαγευτικά νερά του Ιονίου, δηλαδή στις Στροφάδες (επιστροφή του ήλιου στον Άδη).

Και τέλος αυτό που με εντυπωσίασε περισσότερο από όλα ήταν όταν πήρα έναν γεωγραφικό χάρτη της Ευρώπης και χάραξα μια γραμμή από βορρά προς ανατολή, έχοντας ως κέντρο την πυραμίδα του Ταϋγέτου. Διαπίστωσα έκπληκτος πως οι δυο άκρες της νοητής αυτής ευθείας κατέληγαν σε δυο σημεία με κοινή ονομασία. Οι περιοχές αυτές δεν ήταν άλλες από το Βατικανό (άνω Βάτικα), το ανεξάρτητο παπικό κρατίδιο της Ιταλίας, και τα Βάτικα Λακωνίας (!). Τα συμπεράσματα δικά σας.

Σε πολλούς είναι γνωστό ότι η περιοχή των Βατίκων έχει ένα πλούσιο ιστορικό παρελθόν. Πολλοί γνωρίζουμε για τη Λακωνική Τρίπολη (Σίδη, Ήτις, Αφροδισιάς), όπου είχε έρθει ο απόγονος του Ηρακλή, ο Βοίας, για να συνενώσει την καινούργια πόλη, τις «Βοιές». Η περιοχή αυτή είναι προστατευόμενη από το ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000. Υπάρχει λίμνη όπου ζουν 132 είδη πουλιών, δασική έκταση του σπάνιου θαλασσόκεδρου, κιβωτιόσχημοι και θολωτοί αρχαίοι τάφοι, μοναδικές σμαραγδένιες παραλίες, η βυθισμένη προϊστορική πολιτεία στο Παυλοπέτρι, η επονομαζόμενη και «Λακωνική Ατλαντίδα», το απολιθωμένο δάσος μήκους 25 χλμ. Εκεί επίσης βρέθηκε και ο περίφημος υπολογιστής των Αντικυθήρων και πάρα πολλά σπήλαια (σπήλαιο της Καστανιάς).

Λίγοι όμως γνώριζαν για τη λεγόμενη πυραμίδα των Βιγκλαφίων. Μια υπόθεση που ακούστηκε περισσότερο τον τελευταίο καιρό, εξαιτίας της απόφασης του υπουργείου Ανάπτυξης να εγκαταστήσει ρυπογόνο θερμοηλεκτρικό εργοστάσιο της ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ, απέναντι ακριβώς από την Ελαφόνησο. Σε μια περίοδο μακράς νηνεμίας της ανθρώπινης βούλησης,
η θάλασσα -νιώθοντας λες την περίσταση- πήρε απόφαση από μόνη της, φουρτούνιασε και μετά από 1.640 χρόνια αποκάλυψε δεκάδες ακόμα αρχαίους τάφους και μνημεία, που είχαν να δουν το φως του ήλιου από τον τρομερό σεισμό του 375 μΧ.

Όταν ο Παυσανίας επισκέφθηκε την περιοχή της Ελαφονήσου [μάλλον πεζός, αφού η Ελαφόνησος χωρίστηκε κατά μία εκδοχή από τη στεριά στο μεγάλο σεισμό του 375 μΧ. Κατά άλλη εκδοχή περιγράφοντας από πλοίο που παρέπλεε τις ακτές], περιγράφει στις περιηγήσεις του (Λακωνικά) ότι είδε ναό της Αθηνάς που λέγεται ότι τον είχε χτίσει ο Αγαμέμνονας, καθώς και τον τάφο του Κινάδου, πλοιάρχου του Μενελάου. Από τις περιηγήσεις του Παυσανία γνωρίζουμε ότι τις πυραμιδοειδείς αυτές κατασκευές τις θεωρούσε ως πολυάνδρια (ομαδικούς τάφους). Το θέμα των πυραμιδοειδώ
ν αυτών κατασκευών στον ελλαδικό χώρο δεν έχει πλήρως φωτιστεί, καθώς άλλοι τα θεωρούν ταφικά μνημεία (όπως ο Παυσανίας). Μετά την αναφορά αυτή του Παυσανία, για περισσότερα από 1.600 χρόνια το θέμα το σκεπάζει η λήθη. Ξαναβγαίνει στην επιφάνεια όταν ο αρχαιολόγος William Martin Leake ανακοινώνει ότι το 1806 ανακάλυψε τα ερείπια της πυραμίδας στα Βιγκλάφια, που την ταυτίζει με τον τάφο του Κινάδου, τον οποίον ανέφερε ο Παυσανίας.

Η αναφορά σε πυραμίδες στον ελλαδικό χώρο γίνεται για πρώτη φορά το
1806, έπειτα από τις αναφορές του Leake. Ως σημαντικότερα πυραμιδοειδή κτίσματα αναφέρονται οι πυραμίδες του Ελληνικού, Δαλαμανάρας και Σικυώνας (Άργους), του Λιγουριού (Επιδαύρου), της Καμπίας (Νέας Επιδαύρου) και των Βιγκλαφίων (Λακωνίας). Ακόμη, η κλιμακωτή πυραμίδα του Αμφείου (Θήβας).

Πυραμίδες ή πυραμιδοειδή κτίσματα στη Λακωνία συναντάμε, επίσης, και στην ομηρική Λακεδαίμονα, δηλαδή στο χωριό Πελλάνα, στο ανακτορικό κέντρο του Μενελάου και της Ωραίας Ελένης. Οι ιδρυτές της Λακεδαίμονος, οι Μινύες, ήταν πρωτοπόροι στην κατασκευή πυραμίδων σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο και έλκουν την καταγωγή τους από τον Ταΰγετο [Ηρόδοτος: τέταρτο βιβλίον των Ιστοριών].

Οι Μινύες, λοιπόν, ήταν γνωστοί ως οι μεγάλοι τεχνοκράτες της αρχαιότητας και εφευρέτες της παγκόσμιας τεχνολογίας, των γραμμάτωνκαι των τεχνών. Ετυμολογικά το όνομά τους έβγαινε από την αρχαία ελληνική λέξη «ορυχείο», εξ ου και η λέξη «mine» στα αγγλικά και γερμανικά, «miniera» στα ιταλικά, «mina» στα ισπανικά και πορτογαλικά, «le mien» στα γαλλικά κ.ο.κ. Είχαν δημιουργήσει μια τεράστια αυτοκρατορία. Μπορεί να μην είχαν κατακτήσει όλο τον πλανήτη, τον είχαν όμως εκπολιτίσει και επηρεάσει βαθύτατα.

Επομένως οι Μινύες στον Ταΰγετο, πέραν όλων των άλλων (κατασκευαστές εργαλείων) και εκτός της αποστράγγισης της μεγάλης Λίμνης της Λακεδαίμονος, ήταν κυρίως μεταλλουργοί. Αποδείχθηκε ότι οι Μινύες είχαν μεγάλες γνώσεις αρχιτεκτονικής, και επειδή στον τόπο των ανασκαφών βρέθηκαν αποδείξεις για την ύπαρξη μεγάλων πυραμιδοειδών κτισμάτων, ίσως ο μινυακός πολιτισμός να ήταν υπεύθυνος για την ανοικοδόμηση των πυραμίδων της Αιγύπτου. Ο επισκέπτης των αρχαίων της Πελλάνας θα βρεθεί μπροστά σε μία αποκάλυψη: οι τάφοι βρίσκονται
στο πιο ψηλό σημείο, στην κορυφή της ακρόπολης, σαν να κυριαρχούν στην πόλη και να την προστατεύουν, ενώ το ανάκτορο είναι χαμηλά. Η Λακεδαίμων είναι φτιαγμένη κατά το πρότυπο των πυραμίδων και αυτή η αντίληψη δεν είναι «ινδοευρωπαϊκή».

Ωστόσο η μεγαλύτερη πυραμίδα που βρέθηκε ποτέ στον ελλαδικό χώρο ήταν του Αμφείου στη Θήβα. Όμως στην άσημη Θήβα, ακριβώς στο σημείο όπου η αρχαία παράδοση, αλλά και όλες οι γραπτές μαρτυρίες τον τοποθετούσαν, έγινε πριν σαράντα δύο χρόνια από τον αρχαιολόγο – ανασκαφέα κ. Θεόδωρο Γ. Σπυρόπουλο μια κοσμοϊστορικής σημασίας ανακάλυψη, που ωστόσο μένει άγνωστη και παραγκωνισμένη, αν και μπορεί να αλλάξει όλα τα μέχρι σήμερα ιστορικά -και όχι μόνο- δεδομένα. Βρέθηκε ο πανάρχαιος τάφος των Διοσκούρων, Ζήθου και Αμφίονος, που
σύμφωνα με τα ομηρικά έπη ήταν υιοί του Δία και της Αντιόπης και ήταν εκείνοι που πρώτοι έκτισαν την έδρα και τα τείχη της «εφτάπυλης» Θήβας [Οδύσσεια λ 260 – 289].

Γιατί όμως αυτή η ανακάλυψη είναι τόσο σημαντική; Όχι μόνο επειδή ο επισκέπτης μπορεί σήμερα να αγγίξει πλέον το ίδιο το μνημείο όπου τάφηκαν δύο ήρωες της ελληνικής μυθολογίας. Πράγμα δηλαδή που σημαίνει ότι αυτοί οι ήρωες όντως έζησαν και μαζί τους διαδραματίστηκαν αληθινά γεγονότα, που κάποιοι μας έχουν συνηθίσει να θεωρούμε ως συμβάντα ενός ομιχλώδους χρόνου, μέσα στον οποίο τοποθετούμε πρόσωπα και καταστάσεις ουσιαστικά ανύπαρκτες ή το πολύ πολύ συμβολικές.

Πέρα όμως από αυτή τη συγκλονιστική επιβεβαίωση, υπάρχει και κάτι άλλο, ακόμη πιο συνταρακτικό. Ο τύμβος μέσα στον οποίο βρέθηκε ο τάφος των ηρώων αποτελεί το τελευταίο τμήμα, την κορυφή δηλαδή, μιας τεράστιας βαθμιδωτής πυραμίδας, η οποία είναι ολόκληρος ο σημερινός λόφος του Αμφείου. Και αυτός ο λόφος διατρέχεται από ατελείωτες και ανεξερεύνητες υπόγειες στοές ύψους πέντε μέτρων, σκαμμένες στο βράχο.

Ίσως, ωστόσο, το συνταρακτικότερο να είναι ότι η μεγάλη αυτή ελληνική πυραμίδα μπορεί να χρονολογηθεί με ασφάλεια γύρω στο 2700 πΧ, έχοντας όλες τις προϋποθέσεις να αναδειχθεί σ’ ένα από τα μεγαλύτερα μνημεία του ευρωπαϊκού χώρου. Πράγμα δηλαδή που σημαίνει ότι είναι σαφώς



αρχαιότερη από τη μεγάλη πυραμίδα του Χέοπα, αλλά και από την αρχαιότερη αιγυπτιακή πυραμίδα, αυτή του Ζόζερ. Με λίγα λόγια, το πυραμιδικό σχήμα είναι ελληνικής επινόησης και από εδώ εξήχθη στην Αίγυπτο, αλλά και σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Βέβαια το θέμα έχει ακόμα μεγαλύτερες προεκτάσεις, αφού αυτό το ίδιο το πυραμιδικό σχήμα προϋποθέτει και σημαίνει προϋπάρχουσες θρησκευτικές, πολιτικές, κοινωνικές και άλλες παρεμφερείς δομές.

(*) Σημείωση

Ευχαριστώ πολύ τον κ. Βασιλάκο, που μου εμπιστεύτηκε το αρχείο του και έδωσε την άδεια να δημοσιεύσω αυτά τα καταπληκτικά προϊστορικά μολύβδινα ειδώλια του Ταϋγέτου, τα οποία βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας.

Πηγές:

- ΑΝΟΠΑΙΑ ΑΤΡΑΠΟΣ: «Κεφαλή σφίγγας σε βράχο κοντά σε θεμέλια αρχαίας πυραμίδας στα Βιγκλάφια Λακωνίας».

- ΠΟΡΦΥΡΟΣ ΕΛΛΗΝ: «Η τεράστια σημασία της ανακαλύψεως της ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΥΡΑΜΙΔΑΣ στην Θήβα».

Η αρχαία λυρική ποίηση και η διαχρονική της επίδραση.



Ο Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων Λακωνίας, ο Δήμος Ευρώτα, ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Λακωνίας και η Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων, οργανώνουν το Σάββατο, 28 Φεβρουαρίου 2015, στο Πνευματικό Κέντρο Σκάλας του Δήμου Ευρώτα, ημερίδα με θέμα: «Η αρχαία λυρική ποίηση και η διαχρονική της επίδραση».

Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α

Σάββατο, 28 Φεβρουαρίου 2015

09.30-10.00: Έναρξη εργασιών ημερίδας από τον Σχολικό Σύμβουλο κ. Μανώλη Μ. Στεργιούλη

Χαιρετισμοί



Εισαγωγική ομιλία από τον Πρόεδρο της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων κ. Αναστάσιο Στέφο
 

Πρώτη συνεδρία

Πρόεδρος: Θεόδωρος Μπόλλας, Επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Αντιδήμαρχος Δήμου Ευρώτα

10.00- 10.20: «Ο πρώιμος ανθρωπισμός της αρχαϊκής λυρικής ποίησης»

Χριστίνα Βέικου, Λέκτωρ Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Επίτιμη Σύμβουλος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

10.20-10.40: «Ο πατριωτικός χαρακτήρας των ελεγειών του Τυρταίου»

Μανώλης Μ. Στεργιούλης, Σχολικός Σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

10.40-11.00: «Η ευθύνη του δήμου και των ηγετών στην ποίηση του Σόλωνα»

Παναγιώτης Κοντονάσιος, δ.φ., Καθηγητής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

11.00-11.20: Συζήτηση

11.20-11.40: Διάλειμμα
 

Δεύτερη συνεδρία

Πρόεδρος: Αδαμαντία Τζανετέα, Φιλόλογος, Αντιπεριφερειάρχης Περιφερειακής Ενότητας Λακωνίας

11.40-12.00: «Τα Παρθένια του Αλκμάνος και η αγωγή των κοριτσιών στην αρχαία Σπάρτη»

Μεταξία Παπαποστόλου, δ.φ., Καθηγήτρια Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

12.00-12.20: «Η εμπειρία και η παρατήρηση στην ποίηση του Αλκμάνos»

Χρύσα Αλεξοπούλου, δ.φ., Σχολική Σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

12.20-12.40: «Το τραγούδι του Τιθωνού: μια νέα θεματική στην ποίηση της Σαπφούς»

Αγάθη Γεωργιάδου, δ.φ., Σχολική Σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

12.40-13.00: Συζήτηση
 

Τρίτη συνεδρία

Πρόεδρος: Γεωργία Χαριτίδου, δ.φ., Επίτιμη Διευθύντρια Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

17.30-17.50: Από τη Σαπφώ στην Ήριννα

Τασούλα Καραγεωργίου, δ.φ., Σχολική Σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

17.50-18.10: «Χρόνος» και «ανθρώπινη κατάσταση» στον Πίνδαρο

Ιωάννης Καζάζης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

18.10-18.30: Το μοτίβο των διακεκομμένων μύθων στον Βακχυλίδη

Ευαγγελία Κεραμάρη, Φιλόλογος, Μ.Α.

18.30-18.50: Η αθηναϊκή δημώδης ποίηση: η ιστορία και η τέχνη της Αθήνας μέσω των αττικών συμποτικών ασμάτων

Αντώνης Μαστραπάς, δ.φ., Σχολικός Σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

18.50-19.10: Συζήτηση

19.10-19.30: Διάλειμμα
 

Τέταρτη συνεδρία

Πρόεδρος: Ιωάννου Βασιλακάκου, Φιλόλογος, Διευθύντρια Γενικού Λυκείου Σκάλας

19.30-19.50: Μετρικά σχόλια και υπομνηματισμοί έργων του Πινδάρου κατά τη μέση βυζαντινή περίοδο. Η περίπτωση του Ισαακίου Τζέτζη (+1138) και του Ευσταθίου Θεσσαλονίκης (1115-1195)

Δημήτριος Θ. Βαχαβιώλος, δ.φ., Καθηγητής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

19.50-20.10: Η ποιητική μεταγλώσσα ως άσκηση ελευθερίας στον Οδυσσέα Ελύτη και στους αρχαίους Έλληνες Λυρικούς

Παναγιώτα Λάσκαρη, Καθηγήτρια Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

20.10-20.30: Νάρκης του άλγους δοκιμές: H λυρική μελαγχολία μπροστά στα γηρατειά στην ποίηση της Σαπφώς και του Κ. Π. Καβάφη

Ιωάννης Σταμουλάκης, δ.φ., Σύμβουλος Α΄ Υ.ΠΑΙ.Θ.

20.30-20.50: Συζήτηση

21.50-21.00: Συνόψιση των εργασιών της ημερίδας

Ανδρέας Μοράτος, Φιλόλογος-Θεολόγος
 

Οργανωτική Επιτροπή

Θεόδωρος Μπόλλας, Επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος, Αντιδήμαρχος Δήμου Ευρώτα

Αγγελική Αντιμισιάρη, φιλόλογος, Διευθύντρια Γυμνασίου Σκάλας

Ιωάννα Βασιλακάκου, φιλόλογος, Διευθύντρια Γενικού Λυκείου Σκάλας

Δημήτριος Καλδέρης, δ.φ., Καθηγητής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Μαριάτα Κορμπάκη , φιλόλογος, Διευθύντρια Γυμνασίου Βλαχιώτη

Παναγιώτα Κρητικάκου, φιλόλογος, Διευθύντρια Γενικού Λυκείου Γερακίου

Αναστάσιος Παπαναστασίου, Φιλόλογος, Διευθυντής Γυμνασίου Κροκεών

Μανώλης Στεργιούλης, Σχολικός Σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Περιλήψεις εισηγήσεων

Χριστίνα Βέικου , Λέκτωρ Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Επίτιμη Σύμβουλος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
 


Ο πρώιμος ανθρωπισμός της αρχαϊκής λυρικής ποίησης

Η εισήγηση επιχειρεί μία θεωρητική γενικευτική προσέγγιση της πρώιμης ante terminum ανάδυσης ψηγμάτων φιλοσοφικού ανθρωπιστικού στοχασμού, τα οποία εμφανίζονται στην αρχαϊκή λυρική ποίηση από τα μέσα του 7ου ως τα μέσα του 5ου αι. π.Χ., χωρίς να εστιάζει, ειδικά και αναλυτικά, σε επιμέρους έργα των λυρικών ποιητών αυτής της εποχής. Ο στόχος είναι να αναδείξει πώς τώρα, για πρώτη φορά, αποκαλύπτεται ποιητικά η αφύπνιση της προσωπικότητας του ανθρώπου ως δημιουργού της μοίρας του και ως αυτόβουλου εκφραστή των συναισθημάτων που απορρέουν από τις αποφάσεις και τις επιλογές των πράξεών του.

Αν ως ανθρωπισμό εννοούμε την φιλοσοφική στάση η οποία θεωρεί τον άνθρωπο κέντρο του φυσικού και πνευματικού κόσμου και τον καθιστά άξιο του ονόματός του, αυτήν ακριβώς την ιδέα παρακολουθούμε να διατυπώνεται, εξελικτικά αλλά καθοριστικά, στην αρχαϊκή λυρική ποίηση, μέσα από καινοφανείς αντιλήψεις για τα όρια, τις δυνατότητες και την αξία της ατομικής βούλησης του ανθρώπου, στο πλαίσιο ποικίλων περιστάσεων της κοινωνικής ζωής. Ο άνθρωπος καθορίζεται από τα πάθη και τις επιθυμίες του, η γνώση και η αυτογνωσία του γίνονται αντικείμενα στοχασμού.

Ο Bruno Snell υποστηρίζει πως η ανακάλυψη του δραστήριου ερευνητικού πνεύματος είναι προσφορά του πρώιμου ελληνικού πολιτισμού στην ευρωπαϊκή σκέψη και βάση αυτού του πνεύματος, που εκφράζεται μέσα από τη λυρική ποίηση, αποτελεί μια καινούρια αντίληψη του ανθρώπου για τον ίδιο του τον εαυτό καθώς και μια προσπάθεια εξύψωσης του ανθρώπινου πνεύματος στην κριτική και ορθολογική του διάσταση ενάντια στην παλαιότερη θεοκρατική αντίληψη.

Στην εποχή της αρχαϊκής λυρικής ποίησης εμφανίζονται, για πρώτη φορά στη σκηνή της ευρωπαϊκής ιστορίας, dramatis personae με τα πιο διαφορετικά ατομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά. Έτσι, όπως παρατηρεί ο Αριστόξενος Σκιαδάς, από την πολεμική αριστοκρατία του έπους μεταβαίνουμε, με τη λυρική ποίηση, σε περιβάλλοντα αστικά, όπου το άτομο χειραφετείται και αποδεσμεύεται από τη δεδομένη τάξη και αναζητεί την προσωπική του φυσιογνωμία, την ταύτιση με τον εαυτό του μέσα στην πολιτική και κοινωνική πράξη. Με τη λυρική ποίηση ουσιαστικά γίνεται η ανακάλυψη του εγώ. Η ποίηση τώρα στρέφεται στον προσωπικό άνθρωπο και στον κόσμο του, επιστρέφοντας αποφασιστικά από τις περιπλανήσεις μέσα στον επικό κόσμο του παρελθόντος. Αυτή η ιδιοτυπία της αρχαϊκής λυρικής ποίησης, που θεμελιώνει μία νέα ποιητική αίσθηση, είναι στενά συνδεδεμένη με τις νέες κοινωνικές και πολιτικές ανακατατάξεις, τη δημιουργία και τη στερέωση της πόλης και με την αφύπνιση του ανθρώπου, που αναζητεί τη μοίρα του και ερμηνεύει τα προβλήματά του όχι μέσα στις ατέρμονες αφηγήσεις των ραψωδών, αλλά μέσα σε σύντομα ποιήματα, που είναι χρονικά και θεματολογικά περιορισμένα. Η όραση των ποιητών οξύνεται για τις μεταβολές που συμβαίνουν στον άνθρωπο με το πέρασμα του χρόνου και την επισφαλή θέση του μέσα στον κόσμο. Αυτή η διαφοροποιημένη όραση συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση του εαυτού και των ιδιοτήτων του και έτσι έχουμε την αρχή μιας πραγματικά καινούριας σκέψης που εστιάζεται στη συνείδηση της προσωπικότητας, στην απαίτηση της ατομικότητας, στην κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στη μοίρα του μέσα στις ταραγμένες συνθήκες κοινωνικής συμβίωσης μιας νέας εποχής, αξίες που ουσιαστικά συνιστούν την ανακάλυψη ενός γνήσιου ανθρωπιστικού πνεύματος.

Μανώλης Μ. Στεργιούλης, Σχολικός Σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Ο πατριωτικός χαρακτήρας των ελεγειών του Τυρταίου

Ο σύνδεσμος του πολίτη με την πόλη σε περιόδους ειρήνης, ακόμη και στη Σπάρτη, υπήρχε σε λανθάνουσα κατάσταση. Στους έσχατους όμως κινδύνους η ιδέα του συνόλου, το «ξυνὸν ἐσθλόν», μετατρεπόταν σε δύναμη ανυπέρβλητη. Τέτοιος ακριβώς ήταν ο κίνδυνος από τους Μεσσηνίους και η αντιμετώπισή του δεν απαιτούσε απλώς ισχυρή στρατιωτική και πολιτική ηγεσία, αλλά και πνευματική έκφραση των ανθρωπίνων αξιών και αρετών. Κήρυκας των ιδεών και των αρετών αυτών αναδείχθηκε ο Τυρταίος, αφού με την ποίησή του η ιδέα της κοινότητας καθίσταται ένα είδος επιτομής όλων των ανθρωπίνων και θείων πραγμάτων, όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζει ο Jaeger, ένας μοναδικός χώρος στον οποίο ζει και εκδηλώνει τις δραστηριότητές του το άτομο. Ο Τυρταίος (7ος αι. π.Χ.) έδωσε νέα έννοια στην αρετή και καθόρισε τα γνωρίσματα του «ἀγαθοῦ» ανθρώπου με πλαίσιο αναφοράς την πόλη και τον κοινωνικό βίο. Με τις ελεγείες του καλλιέργησε στους πολίτες την αντίληψη ότι το ενδιαφέρον τους για τα κοινά πρέπει να είναι έντονο και ότι η υπεροχή της κοινότητας έναντι του ατόμου απαιτεί προθυμία που φθάνει μέχρι την αυτοθυσία. Οι ιδέες και οι αντιλήψεις του επί του θέματος αποτυπώνονται στα ποιήματά του κατά τρόπο απόλυτο και υπερχρονικό. Δεν υπαγορεύονται στους πολίτες από τις συνθήκες που διαμορφώνουν οι κρίσιμες στιγμές, πράγμα συνηθισμένο κατά τις πολεμικές περιόδους, αλλά αποτελούν το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομήθηκε ο κόσμος της Σπάρτης.

Η ποίηση του Τυρταίου εκφράζει ό,τι πιστεύουν οι πολίτες και γι’ αυτό χρησιμοποιεί το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο. Αλλά και όταν χρησιμοποιεί το «εγώ», δεν εκφράζει υποκειμενική γνώμη, αλλά την καθολική γνώμη. Το «εγώ» δηλαδή της πατρίδας αντικαθιστά το ατομικό με το πολιτειακό ιδεώδες.

Οι αρετές στις οποίες αναφέρεται με τόση έμφαση δεν υπαγορεύονται από συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες, ούτε από τα κοινωνικά και πολιτικά γεγονότα της εποχής του, ούτε από τις ιδιαιτερότητες της Σπάρτης. Ο ποιητής αναζητά τις αρετές που θα επιφέρουν σε κάθε χρόνο και υπό οποιαδήποτε δεδομένα την ευνομία, την ευδαιμονία και το μεγαλείο της πόλης. Αφετηρία του δεν είναι η εποχή του, αλλά η συνολική παράδοση και η ιστορία του ευρύτερου ελληνικού χώρου.

Όσες και αν είναι οι επιδράσεις που δέχθηκε από τον Όμηρο και από τα ηρωικά ιδεώδη των επών του, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι με την ποίησή του ο Τυρταίος αποβλέπει στη δημιουργία μιας πόλης, όπου όλοι οι πολίτες της θα είναι ήρωες, αφού ανά πάσα στιγμή θα είναι έτοιμοι να θυσιαστούν γι’ αυτήν. Κατάφερε, με άλλα λόγια, να διαμορφώσει την ιδέα της κοινότητας, για την οποία όλοι ζουν και πεθαίνουν.

Παναγιώτης Ν. Κοντονάσιος, δ.φ., Καθηγητής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Η ευθύνη του δήμου και των ηγετών του στην ποίηση του Σόλωνα

Μέσα στο τεταμένο πολιτικό κλίμα των αρχών του 6ου αιώνα π.Χ. στην Αθήνα ο Σόλων ο Εξηκεστίδου εκλέχτηκε ομόφωνα άρχοντας και διαλλακτής, με σκοπό να κατασιγάσει τη σοβούσα τότε πολιτική και κοινωνική κρίση, θεσπίζοντας νόμους και διαμορφώνοντας τελικά αυτό που οι Αθηναίοι, για πολλούς αιώνες αργότερα, θα αποκαλούσαν πάτριον πολιτείαν.

Μάλιστα το παραπάνω καθήκον του ο Σόλων διεκπεραίωσε με έναν τρόπο που, από ιστορική και φιλολογική άποψη, μας καθιστά ιδιαιτέρως ευτυχείς: συνόδευσε τις πολιτικές του πρωτοβουλίες με τη συγγραφή ποιημάτων -ελεγειών κυρίως- που το θέμα τους αποτέλεσαν αυτές ακριβώς οι πρωτοβουλίες.

Αν λοιπόν έχουμε, από τη μια μεριά, μια νομοθεσία που θεωρήθηκε εξόχως επιτυχημένη και, από την άλλη, την καταγραφή, από τον ίδιο τον εμπνευστή της, της πολιτικής φιλοσοφίας που την υπαγόρευσε, συνειδητοποιούμε εύκολα τη σπουδαιότητα αυτής της καταγραφής και σε πολιτικό επίπεδο. Και, ενώ έχει υποστηριχθεί από την αρχαιότητα ότι ο Σόλων στη σύγχρονή του πολιτική διαμάχη των Αθηναίων πήρε καθαρά το μέρος των φτωχότερων, του δήμου, μια προσεκτικότερη ανάλυση των ποιημάτων του δείχνει εναργώς ότι είχε πολλά να επισημάνει και για τις ευθύνες του ίδιου του δήμου και των ηγετών του για την πολιτική κατάσταση που καλούνταν να αντιμετωπίσει ο νομοθέτης.

Βεβαίως, ο εντοπισμός των παραπάνω ευθυνών αποτέλεσε για τον Σόλωνα τη μια πλευρά του ζητήματος, αφού από την άλλη έπρεπε να εντοπιστούν και οι ευθύνες των πλουσίων, καθώς ο ίδιος, όπως ρητά αναφέρει, εφάρμοσε την πολιτική του μέτρου. Μακράν, ωστόσο, πιο ενδιαφέρουσες από τις δύο είναι οι επισημάνσεις του για την πρώτη πλευρά του ζητήματος, όπως θα φανεί από την ανάλυσή μας, καθώς αναδεικνύουν από την πρώιμη αυτήν εποχή το διαχρονικό και μάλλον επίκαιρο θέμα της ψυχολογίας του πλήθους και του χειρισμού του από τους ηγέτες του. Ιδιαίτερης, ασφαλώς, σημασίας μέσα σε αυτά τα πλαίσια είναι και το σχετικό λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί ο Σόλων (Εὐνομίη, δυσνομίη, ὕβρις, δίκη κ.ά.).

Μεταξία Παπαποστόλου, δ.φ., Καθηγήτρια Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Τα Παρθένια του Αλκμάνος και η «αγωγή» των κοριτσιών στην αρχαϊκή Σπάρτη

Η Σπάρτη ήταν η μόνη πόλη όπου η εκπαίδευση των κοριτσιών ήταν προδιαγεγραμμένη και υποστηριζόμενη από τη δημόσια αρχή. Τα κορίτσια στη Σπάρτη γυμνάζονταν και σκληραγωγούνταν όπως τα αγόρια, μετείχαν σε ομαδικές ασκήσεις και αγωνίσματα. Οι χοροί των κοριτσιών, που τους εκτελούσαν ενώ τραγουδούσαν τα παρθένια του Αλκμάνα, ήταν περίφημοι.

Για την εκπαίδευση των κοριτσιών στη μουσική (μουσική, χορός, ποίηση , τραγούδι) στην αρχαϊκή Σπάρτη έχουμε σαφή εικόνα από τα παρθένια του Αλκμάνα. Για τα κορίτσια το πλαίσιο της εκπαίδευσής τους σε αυτόν τον τομέα ήταν η χορωδία, όπου κύριος δάσκαλος ήταν ένας επαγγελματίας ποιητής, ο οποίος είχε την ευθύνη του χορού, του τραγουδιού και των στίχων. Η διδασκαλία της μουσικής στη Σπάρτη, στα νέα κορίτσια, ήταν θέμα μεγάλης σπουδαιότητας, γιατί τα προετοίμαζαν ώστε να μπορούν να παίζουν τον κατάλληλο ρόλο στις εκδηλώσεις και τους διαγωνισμούς. Έπρεπε επίσης να τους ενσταλάξουν, μέσω των στίχων, τις αξίες της πόλης και να τις βοηθήσουν να αφομοιώσουν το μόνιμο ανταγωνισμό μεταξύ τους.

Η εκπαίδευση των κοριτσιών που στηριζόταν στην άσκηση του σώματος απαιτούσε και τους αντίστοιχους αγώνες όπου ανταγωνίζονταν. Τέτοιου είδους αγώνες για κορίτσια και γυναίκες είχαν εισαχθεί στη Σπάρτη στο πλαίσιο των θρησκευτικών τελετών. Το παρθένιο του Αλκμάνα (11,58-9,11,45-9) παρουσιάζει τους αγώνες των κοριτσιών γλαφυρά, ιδιαίτερα της Άγιδος και της Αγησιχώρας. Αυτές οι τελετές (θρησκευτικές πομπές, εορτές, διαγωνισμοί) έδιναν μία δημόσια πτυχή της εκπαίδευσης των κοριτσιών και προωθούσαν τη συμμετοχή τους στη δημόσια ζωή της πόλης.

Χρύσα Αλεξοπούλου, δ.φ., Σχολική Σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Η εμπειρία και η παρατήρηση στην ποίηση του Αλκμάνος

Ο Αλκμάν, ο πρώτος χορικός ποιητής (μέσα 7ου αι. π.Χ.), γνωστός κυρίως ως ποιητής παρθενίων, επιφυλάσσει στον μελετητή του έργου του ιδιαίτερες εκπλήξεις. Κινούμενος ο δημιουργός σε ένα κόσμο απλό και έχοντας στη διάθεσή του ως μόνη λογοτεχνική παράδοση τα παλαιά έπη, παρατηρεί με οξυδέρκεια, συλλαμβάνει ιδέες, διαμορφώνει τη δική του κοσμοαντίληψη και συνθέτει με ευαισθησία στίχους.

Με την παρούσα εισήγηση θα καταβληθεί προσπάθεια:

α) να καταδειχθεί η έμφαση, την οποία δίνει ο ποιητής στην ανθρώπινη εμπειρία, προσεγγίζοντας με οξύτατη παρατηρητικότητα την καθημερινή ζωή και τη φύση

και β) να αναδειχθούν οι αντιλήψεις που αποτυπώνονται στους σωζόμενους στίχους και αφορούν τη θεότητα, εν γένει, την κοσμολογία και τις δυνάμεις που κινούν τον άνθρωπο.

Αγάθη Γεωργιάδου, δ.φ., Σχολική Σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Το τραγούδι του Τιθωνού: μια νέα θεματική στην ποίηση της Σαπφούς

Η κλασική φιλολογία ευτύχησε να εμπλουτιστεί τα τελευταία χρόνια με νέα ποιήματα της Σαπφούς: το 2004 αναγνωρίστηκαν τρία αποσπάσματα ως ποιήματα της μεγάλης ποιήτριας σε έναν από τους παλαιότερους πτολεμαϊκούς παπύρους, τον λεγόμενο «Πάπυρο της Κολωνίας» (P. Köln 21351+21376), τα οποία ανασυγκροτήθηκαν και δημοσιεύτηκαν το 2005 με σύντομα σχόλια και μετάφραση από τον κλασικιστή Martin West με τίτλο «Η νέα Σαπφώ».

Ακόμα πιο πρόσφατα, το 2014, σε ένα πάπυρο του 3ου αιώνα μ. Χ., ίσως της Οξυρύγχου, αναγνώστηκε από το καθηγητή της Οξφόρδης Dirk Obbink ένα ποίημά της από το οποίο λείπει η αρχή και το οποίο αναφέρεται μάλλον στα αδέλφια της Χάραξο και Λάριχο, καθώς και ένα άλλο μικρό ερωτικό απόσπασμα που περιλαμβάνει επίκληση στην Αφροδίτη.

Η εισήγηση αναφέρεται στο σχεδόν ακέραιο, μετά τη φιλολογική συμπλήρωσή του, ποίημα του «Παπύρου της Κολωνίας» του 2004. Αποτελείται από έξι δίστιχα και εισάγει μια νέα θεματική στην ποίηση της Σαπφούς, η οποία δεν σχετίζεται με τα συνήθη μοτίβα της ποιήτριας: τη νεότητα, την ομορφιά, τον έρωτα, τον πόθο, τον πόνο της αγάπης, τη φιλία, τη συντροφικότητα. Η «νέα Σαπφώ» μιλάει με φιλοσοφημένη διάθεση για τη φθορά, τον δυσβάσταχτο πόνο του γήρατος και των συνεπειών του στο σώμα και την ψυχή, για τη θνητότητα του ανθρώπου. Φέρει ως παράδειγμα τον έρωτα της Ηούς προς τον Τιθωνό, ο οποίος έχασε τα λαμπερά του νιάτα, μολονότι η θεά τού χάρισε την αθανασία.

Στην εισήγηση, η νέα αυτή θεματική εξετάζεται συγκριτικά με ανάλογες αναφορές στα ομηρικά έπη και τους ομηρικούς ύμνους καθώς και με αντίστοιχα μοτίβα στον Μίμνερμο σε μια προσπάθεια διερεύνησης της απήχησης της ομηρικής και μυθολογικής παράδοσης στην τέχνη της Σαπφούς.

Τασούλα Καραγεωργίου δ.φ., Σχολική Σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Από τη Σαπφώ στην Ήριννα

Γνωστότερη από τις δύο αρχαίες ποιήτριες, η Σαπφώ έρχεται από την αρχαϊκή εποχή (τέλη του 7ου αι. π.Χ.-αρχές του 6ου αι. π.Χ.) συνδυάζοντας το πάθος μιας φλογερής γυναικείας ιδιοσυγκρασίας με την αυτοπεποίθηση μιας ποιητικής ιδιοφυΐας και αποτολμά μια ανατροπή-τομή τόσο στον χώρο της παγκόσμιας ποίησης όσο και στο αξιακό σύστημα του ηρωικού ιδεώδους της ομηρικής εποχής.

Στους πρώτους στίχους του αποσπάσματος 195 η Σαπφώ αναζητώντας τι είναι άριστον και κάλλιστον στη μέλαινα γη, στέκεται σθεναρά με το λυρικό της εγώ απέναντι στον κόσμο και αντιπροτείνει στις καθιερωμένες περί ηρωικού ιδεώδους αξίες τις συνδεδεμένες με τη βία του πολέμου τον σεβασμό των επιλογών που κάνει το άτομο με οδηγό την αγάπη:

ο]ἰ μὲν ἰππήων στρότον οἰ δὲ πέσδων

οἰ δὲ νάων φαῖσ΄ ἐπ[ὶ] γᾶν μέλαι[ν]αν

ἔ]μμεναι κάλλιστον͵ ἔγω δὲ κῆν΄ ὄτ

τω τις ἔραται·

Άλλοι λένε το ιππικό πως είναι το πιο όμορφο

πάνω στη μαύρη γη, άλλοι το πεζικό

και άλλοι τα καράβια· εγώ όμως λέω πιο όμορφο

εκείνο που αγαπάμε

(μτφρ. Τασούλα Καραγεωργίου)[1]

Η τοποθέτηση του σαπφικού ὄττω τις ἔραται· στον χώρο του υπέρτατου αγαθού, όσο και αν φαίνεται σήμερα ίσως αυτονόητη, είναι για την αρχαϊκή εποχή μια αληθινή επανάσταση καθώς εγκαινιάζει την ανοχή απέναντι στις ατομικές επιλογές και, παράλληλα, θέτει την αγάπη σε βαθμίδα υψηλότερη από την αριστεία στο πεδίο της μάχης.

Πολύ λιγότερο γνωστή από τη Σαπφώ, τρεις αιώνες αργότερα, τον 4ο αι. π.Χ., ζει στη μικρή νήσο Τήλο, η Ήριννα μια μικρή τραγουδίστρα που, ωστόσο, άφησε ανεξίτηλα ίχνη στην ποιητική μνήμη της μετακλασικής εποχής και της ύστερης αρχαιότητας και σταδιακά μετατράπηκε σε θρύλο συνώνυμο της ποιητικής αθωότητας.

Η Ήριννα πρόλαβε να κερδίσει την υστεροφημία συνθέτοντας στη διάρκεια της μικρής της ζωής –πέθανε στα δεκαεννιά της χρόνια– την Ηλακάτη[2], ποίημα μόλις τριακοσίων στίχων –σπαρακτικό θρήνο για τη φίλη της Βαυκίδα, που πέθανε νεόνυμφη, κι αυτή στα δεκαεννιά της χρόνια– και τρία όλα κι όλα επιγράμματα που διέσωσε ἡ Παλατινή Ανθολογία –τα δύο από αυτά επίσης θρηνητικά επιτύμβια για τη Βαυκίδα.

Η Ήριννα είναι ίσως η πρώτη ποιήτρια που διεκδικεί το δικαίωμα στην ποιητική δημιουργία υπερβαίνοντας τη μητρική απαγόρευση και αρνούμενη τη συμβατικότητα του ρόλου της μικρής υφάντρας.

Ιωάννης Καζάζης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

«Χρόνος» και «ανθρώπινη κατάσταση» στον Πίνδαρο

Σε αντίθεση προς τη σύγχρονη αφηρημένη και αντικειμενική, απογυμνωμένη από κάθε περιεχόμενο αντίληψη του χρόνου, η αρχαϊκή ελληνική λυρική ποίηση διαθέτει μια πληθώρα εκφράσεων που δηλώνουν διαφορετικές μορφές και ανθρώπινες εμπειρίες του χρόνου: Ὥρα, ἡμέρα, χρόνος, αἰών, καιρὸς είναι οι κυριότερες από αυτές. Στο έργο του Πινδάρου ολοκληρώνεται, κατά κάποιον τρόπο, η σημασιολογική εξέλιξη των ενλόγω εκφράσεων και αποσαφηνίζεται το νόημα που έχει ο «χρόνος» στην αρχαϊκή ποίηση. Η έννοια αυτή, θα μπορούσε να πει κανείς συνοπτικά, είναι συνυφασμένη με το «είναι» ή την «ύπαρξη» του ανθρώπου και «το θείο», με τα οποία συνιστά ό,τι θα ονομάζαμε σήμερα «ανθρώπινη κατάσταση». Οι γνωστοί στίχοι από τον 8ο Πυθιόνικο (στ. 95-97) αρκούν για να τεκμηριώσουν την προηγούμενη πρόταση:

ἐπάμεροι: τί δέ τις; τί δ᾽ οὔ τις; σκιᾶς ὄναρ

ἄνθρωπος. ἀλλ᾽ ὅταν αἴγλα διόσδοτος ἔλθῃ,

λαμπρὸν φέγγος ἔπεστιν ἀνδρῶν καὶ μείλιχος αἰών.

Με ποιον τρόπο όμως συμπλέκονται οι τρεις αυτές έννοιες στο έργο του βοιωτού ποιητή και πώς διαφοροποιείται εδώ ο «χρόνος» από τους προγενέστερους λυρικούς; Έχει η αρχαϊκή περί «χρόνου» αντίληψη οποιαδήποτε σημασία για εμάς σήμερα, πέρα από την καθαρά ιστορική και αρχαιογνωστική; Σε αυτά, μεταξύ άλλων, τα ερωτήματα επιχειρεί να δώσει μιαν απάντηση η εισήγηση υπό τον τίτλο «Χρόνος» και «ανθρώπινη κατάσταση» στον Πίνδαρο με σημείο αναφοράς ένα έργο-σταθμό για τη σύγχρονη φιλολογική και φιλοσοφική έρευνα του πινδαρικού έργου: το βιβλίο του γερμανού φιλοσόφου Michael Theunissen Pindar: Menschenlos und Wende der Zeit [Πίνδαρος: Η μοίρα του ανθρώπου και η τροπή του χρόνου] (3η έκδ. Μόναχο 2008, 1η έκδ. 2000, σσ. XVIII + 1094!). Με βάση ορισμένα επιλεγμένα χωρία από τις πινδαρικές ωδές, αλλά και το έργο προγενέστερων λυρικών, θα επιχειρηθεί μια κριτική παρουσίαση της ερμηνείας του Theunissen, η οποία ανατρέπει παραδοσιακές αντιλήψεις για τους αρχαίους Έλληνες ως ενός «ανιστορικού λαού» και αναδεικνύει άγνωστες μέχρι σήμερα διαστάσεις της εμπειρίας του «χρόνου» στην αρχαϊκή λυρική ποίηση.

Ευαγγελία Κεραμάρη, Φιλόλογος, Μ.Α.

Το μοτίβο των διακεκομμένων μύθων στον Βακχυλίδη

Ο Βακχυλίδης για πολλά χρόνια επισκιάστηκε από τη σύνθετη και επιδέξια ποιητική ικανότητα του Πινδάρου. Οι ωδές του, όμως, παρουσιάζουν ενδιαφέροντα στοιχεία ειδικά στο επίπεδο επιλογής μυθικού υλικού και στη δομή της μυθικής αφήγησης. Τόσο στις επινίκιες ωδές όσο και στους διθυράμβους, ο Βακχυλίδης αφηγείται έναν τραγικό, συνήθως, μύθο in media res ως το κρίσιμο σημείο του πάθους χωρίς, όμως, να φτάνει ως το τέλος του. Ο ακροατής αφήνεται ελεύθερος να συμπληρώσει την ιστορία σε αρκετά ποιήματα, αφού αυτή η τεχνική των ελλειπτικών μύθων αποτελεί χαρακτηριστικό πολλών ωδών.

Στην εισήγηση αυτή θα προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε τι επιδιώκει ο Βακχυλίδης με τους διακεκομμένους μύθους του.

Αντώνης Μαστραπάς, δ.φ., Σχολικός Σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Η αθηναϊκή δημώδης ποίηση: η ιστορία και η τέχνη της Αθήνας μέσω των αττικών συμποτικών ασμάτων

Ο Αθήναιος στους Δειπνοσοφιστές διέσωσε μία μικρή συλλογή από δημώδη τραγούδια τα οποία ονομάζει αττικά σκόλια. Πρόκειται για 25 δίστιχα, τρίστιχα ή τετράστιχα που οι άγνωστοι Αθηναίοι δημιουργοί τους τα τραγουδούσαν στα συμπόσια, γι’ αυτό είναι γνωστά και ως αττικά συμποτικά. Η προέλευσή τους ανάγεται στα δημόσια συμπόσια των μεγάλων αθηναϊκών γενών. Εκεί όσοι από τους συνδαιτυμόνες είχαν ποιητικές και φωνητικές δεξιότητες τραγουδούσαν ένα μικρό άσμα, όχι με τη σειρά που κάθονταν στο συμπόσιο, αλλά ανάλογα με την επιθυμία τους. Πιθανότατα στην έλλειψη σειράς και στην ανακατεμένη συμμετοχή των τραγουδιστών να οφείλεται και η ονομασία τους σε σκόλια. (σκολιός: ο κυρτός, ο τεθλασμένος, ο μη ευθύς). Το περιεχόμενο αυτών των τραγουδιών ήταν επίσημο, πατριωτικό, γιατί τραγουδιόνταν σε δημόσιο χώρο από μέλη μιας ομήγυρης, αποτελούμενης από ευγενείς. Η αρχή της δημιουργίας τους βρίσκεται στον αυτοσχεδιασμό, στον αυθορμητισμό των συνδαιτυμόνων, οι οποίοι υπό την επήρεια του οίνου τραγουδούσαν για τα προβλήματα που τους απασχολούσαν και για τις αρχές που καθόριζαν τον αριστοκρατικό τρόπο της ζωής τους. Η δημιουργία τους επισημαίνεται στην ίδια αρχή που μέχρι σήμερα αποτελεί πηγή έμπνευσης του δημοτικού και του ανώνυμου λαϊκού τραγουδιού. Πολλά δεδομένα συνηγορούν στη διαμόρφωση αυτών των ασμάτων στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. και τις αρχές του 5ου αι. π.Χ., ουσιαστικά την εποχή της μετάβασης από την τυραννίδα στη δημοκρατία.

Έχουν εκδοθεί αυτοτελώς ως corpus με τον τίτλο Carmina convivalia στον τόμο Lyrica graeca selecta των κριτικών εκδόσεων της Οξφόρδης. Με αυτά τα τραγούδια ασχολήθηκαν αρκετοί μελετητές, κυρίως από άποψη φιλολογική. Το περιεχόμενο τους όμως αποτελεί και μία σημαντική ιστορική πηγή. Αυτή την πτυχή τους θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε και να προβάλουμε.

Σκοπός της ανακοίνωσης είναι ο ιστορικός σχολιασμός μιας ομάδας από τα αττικά συμποτικά τραγούδια με πρώτιστη επιδίωξη το συσχετισμό τους με ιστορικά γεγονότα. Ειδικότερα θα ερμηνευτεί το περιεχόμενο αυτής της ομάδας των συμποτικών τραγουδιών με τη βοήθεια άλλων γραπτών μαρτυριών και κυρίως με τη βοήθεια της τέχνης. Θα διαφανεί με αυτόν τον τρόπο ο αντίκτυπος των ιστορικών γεγονότων στην τέχνη της εποχή τους, τόσο στη δημώδη ποίηση, όσο στην αρχιτεκτονική, στη γλυπτική και τη ζωγραφική.

Δημήτριος Θ. Βαχαβιώλος, δ.φ., Καθηγητής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Μετρικά σχόλια και υπομνηματισμοί έργων του Πινδάρου κατά τη μέση βυζαντινή περίοδο. Η περίπτωση του Ισαακίου Τζέτζη († 1138) και του Ευσταθίου Θεσσαλονίκης (ca. 1115 – 1195/6)

Ο Πίνδαρος, ο περίφημος λυρικός ποιητής από τη βοιωτική πόλη των Κυνός Κεφαλών (518 – 438 π.Χ.), αποτελεί έναν από τους κορυφαίους αλλά και πλέον παραγωγικούς εκπροσώπους της λυρικής ποίησης, αφού είναι γνωστό ότι έγραψε και παρουσίασε έναν μεγάλο αριθμό έργων μέσα σε περισσότερα από πενήντα χρόνια. Οι αλεξανδρινοί φιλόλογοι είχαν συγκεντρώσει τα γνωστά σε αυτούς έργα του σε δεκαεπτά βιβλία, από τα οποία δε σώθηκαν παρά μόνο τέσσερα με 44 Επίνικους καθώς και αποσπάσματα από τα άλλα έργα του. Τα σωζόμενα έργα του ποιητή διακρίνονται για το σοβαρό και μεγαλόπρεπο ύφος του, που βασίζεται σε καλοχτισμένες και βαριοστολισμένες περιόδους, σε εντυπωσιακές εικόνες και στις πολλές γνώμες που, διάσπαρτες στο έργο του, τονίζουν την παντοδυναμία των θεών, την αδυναμία αλλά και τη μεγαλοσύνη των ανθρώπων καθώς και άλλες παραδοσιακές αριστοκρατικές αξίες, όπως την ευγενική καταγωγή, τη σωματική ρώμη και ομορφιά καθώς και τον πλούτο.

Οι αλεξανδρινοί φιλόλογοι μελέτησαν με προσοχή το έργο του και ενθουσιάστηκαν από αυτό, όπως άλλωστε και οι φιλόλογοι της μέσης και κυρίως της ύστερης βυζαντινής περιόδου, καθώς έχει διαπιστωθεί ότι γνώριζαν τα έργα του, ενώ ορισμένοι από αυτούς ασχολήθηκαν με τον υπομνηματισμό και την κριτική έκδοση αρκετών από αυτών. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, οι μελετητές της βυζαντινής λογιοσύνης έχουν εντοπίσει περίπου 200 χειρόγραφα με εκδόσεις των έργων του καθώς και πολυάριθμες περιπτώσεις παράθεσης χωρίων από έργα του σε κείμενα βυζαντινών λογίων κάθε περιόδου της βυζαντινής ιστορίας, αναμφισβήτητα τεκμήρια της ιδιαίτερης διάδοσης και απήχησης του έργου του Πινδάρου στους βυζαντινούς λογίους.

Αν και οι σύγχρονοι ερευνητές έχουν εντοπίσει ένα μεγάλο αριθμό χειρογράφων της βυζαντινής περιόδου με κριτικά σχόλια και υπομνήματα του έργου του ποιητή, η παρούσα εισήγηση επικεντρώνεται στην προσπάθεια δύο εξεχόντων βυζαντινών λογίων να μελετήσουν συγκεκριμένες πτυχές του έργου του Πινδάρου, του Ισαακίου Τζέτζη († 1138) και του Ευσταθίου Θεσσαλονίκης (ca. 1115 – 1195/6). Ο Ισαάκιος Τζέτζης είναι γνωστό ότι είχε συνθέσει, σε ηλικία 25 περίπου ετών, ένα ποίημα για τα μέτρα στις ωδές του Πινδάρου, που θεωρείται ότι έδωσε την πρώτη ώθηση για να αναζωογονηθούν οι μετρικές μελέτες στο Βυζάντιο, ενώ ο λόγιος μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Ευστάθιος είχε συντάξει ένα εκτενές υπόμνημα στο έργο του Πινδάρου, από το οποίο σώζεται σήμερα μόνο ο εκτενής πρόλογος, που προσφέρει μία υποδειγματική εισαγωγή στη μελέτη του ποιητή. Τα έργα αυτά, που απασχόλησαν αρκετές φορές παλαιότερους και νεότερους ερευνητές, επιβεβαιώνουν τον βαθμό γνώσης και διάδοσης του έργου του Πινδάρου από τους βυζαντινούς λογίους και προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για το επίπεδο των φιλολογικών τους δραστηριοτήτων.

Παναγιώτα Δ. Λάσκαρη, Καθηγήτρια Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Η ποιητική μεταγλώσσα ως άσκηση ελευθερίας στον Οδυσσέα Ελύτη και στους αρχαίους Έλληνες λυρικούς. Μία ανάδρομη κίνηση προσέγγισης του ποιητικού παρελθόντος όταν «το παρελθόν γεννιέται στο μέλλον»

Ο λυρισμός έχει πατρίδα. Όχι μόνον συγκεκριμένο τόπο, αλλά, κυρίως, τρόπο έκφρασης των βαθύτερων κινήσεων και επιδιώξεων της ανθρώπινης ψυχής, που συγκροτεί συγκεκριμένη πολιτισμική πρόταση σε μία προοπτική σωρευμένης εμπειρίας αιώνων.

Ο τρόπος αυτός, στις απαρχές του ελληνικός, με «όχημα» τη γλώσσα την ελληνική, προκαλεί σε μία αναζήτηση των συνεχών μεταμορφώσεων, αλλά και των «φυσιογνωμικών» χαρακτηριστικών του που αρτιώνουν την ιδιοσυστασία του και ορίζουν την ταυτότητά του.

Πρόθεση της πραγμάτευσης του συγκεκριμένου θέματος είναι, σε μία ανάδρομη κίνηση προσέγγισης του ελληνικού ποιητικού παρελθόντος, να ανιχνευθούν τα επίπεδα σχέσης ανάμεσα στο λυρισμό του Οδυσσέα Ελύτη και στον αρχαιοελληνικό λυρισμό, με αφετηρία και άξονα προσέγγισης τη διαπίστωση ότι η ποιητική μεταγλώσσα του Ελύτη ασκείται στην ελευθερία, συντονισμένη πλήρως με το αρχαιοελληνικό λυρικό παρελθόν της.

Το είδος, το ήθος και το ύφος αυτής της ελευθερίας, που στον Ελύτη προσλαμβάνει οντολογικές διαστάσεις, έρχεται να υπογραμμίσει όχι, απλώς, τα κοινά σημεία του νομπελίστα ποιητή με τους αρχαίους ομοτέχνους του, αλλά να αποκαλύψει τη βαθιά καταγωγική δύναμη ενός πολιτισμού, που στο μέλλον του συναντά τον εαυτό του πιο άλκιμο, ενώ οι εκατέρωθεν ευεργεσίες, από τον έναν πόλο στον άλλο, αποδεικνύονται εξίσου γενναιόδωρες.

Όταν η ποίηση ελευθερώνεται από τον χρόνο, τότε και η ποιητική συνάντηση σε ένα αδιάστατο παρόν, εσαεί γιγνόμενο μέλλον, υπό το φως του ποιητικού οράματος, ακεραιώνει την αλήθεια της και επιμαρτυρεί την ελευθερία της. Σε αυτήν την ελευθερία συνίσταται και το μέγα μυστήριό της.

Ιωάννης Π. Σταμουλάκης, δ.φ., Σύμβουλος Α΄ του Υ.ΠΑΙ.Θ.

Νάρκης του άλγους δοκιμές: H λυρική μελαγχολία μπροστά στα γηρατειά στην ποίηση της Σαπφώς και του Κ. Π. Καβάφη

Η συγκριτική μελέτη δύο ποιημάτων, όπου αποτυπώνεται η αντίδραση του ποιητή μπροστά στα γηρατειά, είναι ο στόχος της παρούσας εισήγησης. Πρόκειται για ένα ποίημα της Σαπφώς, γνωστό στους φιλολόγους με το συμβατικό τίτλο «Το ποίημα του Τιθωνού», που παραδίδεται από παπυρικά σπαράγματα (βλ. P. Oxy. 1787 fr. 1 = 58 V. και P.Köln inv. 21351+21376), και για το ποίημα του Κ. Π. Καβάφη «Μελαγχολία τοῦ Ἰάσωνος(sic) Κλεάνδρου∙ ποιητοῦ ἐν Κομμαγηνῇ∙ 595 μ.Χ.». Επισημαίνονται, στο πλαίσιο της εισήγησης, και σχολιάζονται κοινοί τόποι και διαφορές όσον αφορά το ύφος, την ιδεολογία και την εποχή των δύο ποιημάτων και παρακολουθούνται οι ψυχικές αντιδράσεις των δύο ποιητών που με κοινή αφετηρία τη βίωση της ανθρώπινης α-πορίας και αμηχανίας οδηγούνται ο καθένας στη δική του ποιητική πρόταση και στο δικό του ποιητικό αποτέλεσμα.


[1] Βλ. Σαπφώ, Ποιήματα, επιλογή- μετάφραση –σχόλια: Τασούλα Καραγεωργίου, Γαβριηλίδης 2009, σ. 17.(Ό- λες οι παρατιθέμενες μεταφράσεις της Σαπφώς προέρχονται από την ως άνω έκδοση).

[2] Βλ. Ήριννα. Ηλακάτη, Σπαράγματα και επιγράμματα. Εισαγωγή- μετάφραση- σχόλια: Τασούλα Καραγεωργίου, Γαβριηλίδης, 2013

πηγή:http://www.monemvasianews.gr

Αποκάλυψη Σπυρόπουλου: «Τα Χρυσά Κύπελλα του Βαφειού τα άρπαξαν από τους Τάφους της Πελλάνας»

27 Φεβ 12:53    Γράφει ο Νίκος Μπακής*

Στην Σπάρτη 29 Νοεμβρίου 2014 και στο cafe ζαχαροπλαστείο «Οινοκράτης» του κ. Παναγιώτη Μπορέτου, πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση του τρίτομου συγγράμματος με τίτλο ΛΑΚΕΔΑΙΜΩΝ, του αρχαιολόγου συγγραφέα και Επίτιμου Εφόρου των Αρχαιοτήτων Σπάρτης κ. Θεόδωρου Γ. Σπυρόπουλου.Ο γνωστός αρχαιολόγος δίνει απαντήσεις σε όσους αμφισβητούν την έρευνά του στη Λακωνία, ανατρέπει την ιστορία του τόπου και καλεί αρχαιολόγους και πολίτες να μελετήσουν το τρίτομο έργο του και στη συνέχεια να εκφράσουν άποψη, διαφωνία ή αμφισβήτηση.


Τον επίσημο προσκεκλημένο προσφώνησε η διακεκριμένη αρχαιολόγος κα. Λιάνα Σουβαλτζή*, η οποία είχε, κατά το παρελθόν, ανακαλύψει τον τάφο του Μέγα Αλεξάνδρου στη Σίουα της Αιγύπτου, μαζί με διάφορες ελληνικές πινακίδες που πιστοποιούσαν τον ένοικο του τάφου: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΜΜΩΝΟΣ ΡΑ, δηλαδή Αλέξανδρος υιός του Άμμωνος Διός. Κατά τη διάρκεια της ενδιαφέρουσας
παρουσίασης αναπτύχθηκαν διάφορα θέματα με επίκεντρο την ιστορία της Σπάρτης, όπως η Πλατωνική Ατλαντίς, ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας, οι Καρυάτιδες της Αμφίπολης, η καταγωγή των Φοινίκων, όπου σύμφωνα με τον συγγραφέα ήταν ελληνικό φύλο και κατάγονταν από τη Λακωνία κ.ά. Την ομιλία μπορείτε να την παρακολουθήσετε ολόκληρη στο βίντεο που έχει εξασφαλίσει το notospress.

Στην αρχή της παρουσίασης ο συγγραφέας αναφέρθηκε με θαυμασμό στο μεγαλείο της Σπάρτης τονίζοντας: «στην Ελλάδα του 7ου αιώνα π. Χ. υπάρχει μία πόλη, που ακτινοβολεί πολιτισμικά σ’ όλο τον αρχαίο κόσμο και αυτή είναι η Σπάρτη». Επικαλέστηκε, μάλιστα, και ένα απόσπασμα από το έργο «Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας», του διάσημου Αυστριακού φιλόλογου Albin Lesky: «Τον 7ο αιώνα η Σπάρτη λάμπει όπως οι Βερσαλλίες και η Αθήνα ακόμα κοιμάται».

Στη συνέχεια ήταν ιδιαίτερα καυστικός για τον τάφο του Βαφειού, όπου υποστήριξε κατηγορηματικά ότι δεν είναι τάφος, ούτε μυκηναϊκός, αλλά ούτε και νεκρός βρέθηκε ποτέ. Όταν ο αρχαιολόγοςΧρήστος Τσούντας ήρθε 1888 στη Λακωνία και έσκαψε το τάφο του Βαφειού και ένα μέρος του ιερού των Αμυκλών, είχε ανακαλύψει δυο χρυσά κύπελλα, τριάντα δύο σφραγίδες και άλλα πολύτιμα κτερίσματα. Θεώρησε τότε πως ο τάφος ανήκει σε κάποιον πρίγκιπα (!!!). Αν λοιπόν ο τάφος αυτός ανήκει σε πρίγκιπα, τότε ο βασιλιάς που είναι; Η βρετανική αρχαιολογική σχολή φανερά ενοχλημένη από τις ανασκαφές, χαρακτήρισε τον έλληνα αρχαιολόγο: Tsoundas invaded Laconia, δηλαδή ο Τσούντας εισέβαλε στη Λακωνία.

Αργότερα ο αρχαιολόγος Γιώργος Μυλωνάς για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα είχε πει: «αφού υπήρχαν ετερόκλητα αντικείμενα, άλλα που ταίριαζαν σε αγόρι και άλλα που ταίριαζαν σε κορίτσι, τότε πρέπει να είναι θαμμένος μέσα και πρίγκιπας και πριγκίπισσα», ενώ στη πραγματικότητα δεν είχε βρεθεί ούτε ένας σκελετός. Άρα δεν ήταν τάφος, ο τάφος ήταν πάνω. Αυτός που είχε τον τάφο άνοιξε ένα λάκκο πήρε μαζί του αρπάζοντας από εδώ και από εκεί, κυρίως από την Πελλάνα, σφραγίδες και χρυσά κύπελλα και τα έχωσε μέσα. Το ετερόκλητο αυτό θησαύρισμα τι δείχνει; Ότι τα θεωρούμενα μυκηναϊκά ευρήματα δεν ήταν μυκηναϊκά, είναι αρπαγμένα από τους τάφους εκείνων που δημιούργησαν το χιλιόχρονο πολιτισμό της Κρόνιας Πολιτείας, της Μινυακής Λακεδαίμονος.  

Θα μπορούσε στην Λακεδαίμονα να βρίσκεται η χαμένη Ατλαντίδα;

Ο συγγραφέας αναφέρει στα βιβλία του: «ανάμεσα στην Πελλάνα και στην Σπάρτη ιδρύθη μία Νησιωτική Κοινοπολιτεία στην Λιμνοθάλασσα, που συνδεόταν μέσω του Ευρώτα με το Λακωνικό Κόλπο. Αυτό το νησιωτικό σύμπλεγμα υπήρξε η Λακεδαίμων από τις αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ. μέχρι το 1750 π.Χ. όταν κατεστράφη από την Κοσμική Θεομηνία».

Πολλές γεωφυσικές και γεωπολιτικές ιδιαιτερότητες, μνημειακά κατάλοιπα και αρχαιολογικά ευρήματα καθώς και αναφορές στην γραπτή παράδοση τόσο της Λακωνίας, όσο και της λοιπής Ελλάδος και πέραν αυτής, οδήγησαν τον συγγραφέα να ταυτίσει σημεία και μνημεία του Λακωνικού βαθύπεδου της Λακεδαίμονος με την Πλατωνική Ατλαντίδα και να αναζητήσει πολλές επιβεβαιώσεις της υλικής και πολιτισμικής κληρονομιάς της στην ιστορική Δωρική Σπάρτη.

Υπάρχει μια τεράστια βιβλιογραφία για την Ατλαντίδα, αλλά η σύγχρονη έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι για να εντοπίσετε την Ατλαντίδα και να αποδείξετε την εγκυρότητα της ταυτότητάς της, τέσσερα σημεία της συμφωνίας πρέπει να πληρούνται, για να γίνει γενικά αποδεκτό:

1.    Ατλαντίδα ήταν νησί.
2.    Βρισκόταν πέρα από τις «Στήλες του Ηρακλή».
3.    Ήταν μεγαλύτερη από την Ασία και τη Λιβύη μαζί και
4.    Η καταστροφή του (βύθιση) παρήγαγε ένα φράγμα αδιάβατο λάσπη.

Οι τέσσερις αυτές προϋποθέσεις είναι που πληρούνται εντελώς στην περίπτωση της Λακεδαίμονος.

Ο συγγραφέας έχει εντοπίσει τις Στήλες του Ηρακλή, οι οποίες έχουν ανεγερθεί επί του Όρους Θόρναξ, στη θέση «το γεφύρι του Κόπανου», περίπου 2 χλμ. από τη λιμνοθάλασσα της Λακεδαίμονος, πολύ κοντά στον ποταμό Ευρώτα. Το πρανές του βουνού με θέα το ποτάμι είχε σχολαστικά κοπεί και μετατραπεί σε πλάτωμα για να στεγάσει και να υποστηρίξει τις στήλες. Στην πραγματικότητα οι στήλες αυτές ήταν δυο οβελίσκοι, από 15-16 μ. σε ύψος, τα οποία ανεγέρθηκαν αργότερα στο ιερό (τέμενος) του Απόλλωνα Πυθαέως μπροστά από την πόλη της Σπάρτης (Παυσανίας ΙΙΙ, 10,8).

Κάποια στιγμή αργότερα, ένας από αυτούς τους οβελίσκους μεταφέρθηκε στο διάσημο ιερό του Απόλλωνα στις Αμύκλες. Το μνημείο φιλοτεχνήθηκε από τον αρχιτέκτονα Βαθυκλή εκ Μαγνησίας πριν από τα μέσα του 6ου αι. π.Χ. και οι αρχαίοι το ονόμασαν «θρόνο». Ο άγγλος αρχαιολόγος Fraser μη γνωρίζοντας καλά ελληνικά είχε πει: «πρέπει να θυμόμαστε όταν οι αρχαίοι Έλληνες λένε θρόνο εννοούν a chair, δηλαδή μια καρέκλα» (!!!). Ο Ηρόδοτος αναφέρει το άγαλμα «…το νυν της Λακωνικής εν Θόρνακι ίδρυται». Ο Παυσανίας τον 2ο αι. μ.Χ. έδωσε μια περιγραφή των στηλών, που  ήταν επιχρυσωμένες με χρυσό, τις οποίες ο βασιλιάς Κροίσος της Λυκίας δώρισε στους Σπαρτιάτες. Οι στήλες διακοσμούνταν από ένα περίεργο σχήμα του θεού Απόλλωνα και η μία στο Αμύκλαιο τοποθετήθηκε πάνω στο κενοτάφιο του θεοποιημένου ήρωα Υάκινθου του Δωριέα.

Ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος των πλατωνικών αναφορών στην Ατλαντίδα είναι, αναμφισβήτητα, η περιγραφή του Πλάτωνα: «η Ατλαντίδα ήταν μεγαλύτερη από την Ασία και τη Λιβύη μαζί». Αυτό που είναι γνωστό ως «Ασία» και «Λιβύη» εκείνη την εποχή ήταν μικρά νησιά στη λίμνη της Λακεδαίμονος, και γνωρίζουμε ότι η Ασία και Λιβύη είναι λακωνικά τοπωνύμια (βλ. βιβλίο ΛΑΚΕΔΑΙΜΩΝ, τόμος ΙΙ, σελ. 399).

Το νησιωτικό σύμπλεγμα της Ατλαντίδος καταστράφηκε ολοσχερώς και εξαφανίστηκε κάτω από ένα στρώμα λάσπης. Ο Πλάτων αναφέρεται σε εξαιρετικούς σεισμούς και κατακλυσμιαίες βροχές, που διήρκησαν μια μέρα και μια νύχτα. Ήταν μια φυσική καταστροφή, η οποία ήταν πιθανότατα συγχρονισμένη με την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας (Σαντορίνη). Το τσουνάμι από την Θήρα επηρέασε όχι μόνο το νησί της Κρήτης, αλλά κατέστρεψε τις μινυακές ανακτορικές εγκαταστάσεις στο Αιγαίο, στην ανατολική Μεσόγειο, στην Αίγυπτο, στη Συρία, στη Γαλιλαία κ.ά. Σε όλα αυτά τα μέρη τα στρώματα καταστροφής συνοδεύονταν με ελαφρόπετρα από το ηφαίστειο της Θήρας (βλ. βιβλίο ΛΑΚΕΔΑΙΜΩΝ, τόμος ΙΙ, σελ. 357).

Στην αρχαία Σπάρτη υπήρχε ένα γυμνάσιο (γυμναστήριο) στη θέση «Πλατανιστάς». Αυτό το είχαν σκάψει οι άγγλοι αρχαιολόγοι και το είχαν ονομάσει «τα λουτρά της αράπισσας» (!!!). Είναι ένα γυμναστήριο στρογγυλό διαμέτρου γύρω στα 70 μ. και γύρω γύρω είχε θάλασσα. Ο Παυσανίας το είδε και είπε ότι μοιάζει με νησί (γυμναστήριο σαν νησί). Ήταν προφανώς μια απεικόνιση της Ατλαντίδος, δηλαδή ήταν ένα νησί και γύρω είχε δυο δαχτυλίδια από νερό και τρία δαχτυλίδια από στεριά. Αυτό στο Πλατανιστά και την ιδέα της Ατλαντίδος που λέει ο Πλάτωνας, την μιμήθηκαν πολύ σπουδαίοι άνδρες στην αρχαιότητα, όπως ο αυτοκράτορας Αδριανός στη βίλλα του, ο Ηρώδης Αττικός στη Λουκού Κυνουρίας και στον Μαραθώνα, ο Διονύσιος στη Σικελία, ο Ηρώδης ο Μέγας στην Ιουδαία κ.ο.κ.

(*)Σημείωση:
  Η αρχαιολόγος Λιάνα Σουβαλτζή μιλώντας στον Κώστα Χαρδαβέλλα και στη Real News αποκαλύπτει τι πραγματικά κρύβεται πίσω από τον τάφο της Αμφίπολης. Όπως η ίδια επιμένει, «στην Αίγυπτο βρέθηκε ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αλλά δυστυχώς χάθηκε η ευκαιρία να λάμψει η Ελλάδα παγκοσμίως μέσα από αυτόν τον σημαντικό θησαυρό».
 Η ίδια η αιγυπτιακή κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι ανακαλύφθηκε ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σε αντίθεση βέβαια με την ελληνική που όχι μόνο δεν επικρότησε και δεν στήριξε μέχρι τέλους την προσπάθεια της αρχαιολόγου αλλά της έβαλε και ανυπέρβλητα εμπόδια. 19 χρόνια μετά ο τάφος ρημάζει στην Αιγυπτιακή έρημο εξαιτίας των κακών χειρισμών πολιτικών προσώπων. «Ο Μέγας Αλέξανδρος ζει μέσα στο υπόγειο τάφο που η κυβέρνηση Σημίτη δεν μου επέτρεψε να μπω. Μαζί με άλλα 5 άτομα ξεκινήσαμε τον Μάρτιο του 1989 και οι έρευνες διήρκεσαν έως Ιανουάριο του 1995» ανέφερε η κα. Σουβαλτζή. Όπως η ίδια ισχυρίζεται «ξοδέψαμε πολλά χρήματα. Κόπους μιας ζωής. Ολόκληρη την περιουσία μας».

«Σταυρώνει» Σημίτη, Πάγκαλο – Γιατί σταμάτησαν οι ανασκαφές
Σοβαρές αιχμές για την κυβέρνηση Σημίτη και τον τότε πρωθυπουργό από την γνωστή αρχαιολόγο. Όπως ανέφερε στον Κώστα Χαρδαβέλλα «με σταμάτησε ο Σημίτης. Πήγα στον γενικό γραμματέα του Εθνικού Συμβουλίου Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου και μου είπε ότι τον είχε επισκεφθεί το στέλεχος του ΚΚΕ Μοσκώφ που τότε ήταν μορφωτικός σύμβουλος στην πρεσβεία. Του ζήτησε να μην ανανεώσει την άδεια μου». Μάλιστα όπως η ίδια τονίζει εκείνη την εποχή υπήρξε έντονο ενδιαφέρον με την ονομασία των Σκοπίων. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Θεόδωρου Πάγκαλου: «Το θέμα δημιουργούσε εθνισμό στους Έλληνες και έπρεπε να πέσουν οι τόνοι».

Κεφάλαιο Αμφίπολη
Η Λιάνα Σουβαλτζή απαντά στο ερώτημα γιατί χρειάστηκε να περάσουν 50 χρόνια για να αναζητήσουν οι αρχαιολόγοι το μυστικό της Αμφίπολης. «Υποθέτω ότι έχει να κάνει με τις φατριές που τοποθετούνται στο υπουργείο Εξωτερικών και ελέγχουν τα πράγματα εξυπηρετώντας τους δικούς τους. Μη ξεχνάμε ότι οι ανασκαφές στην Αμφίπολη γίνονται χάρη στην προσωπική παρέμβαση του πρωθυπουργού» είπε. Όταν όμως ερωτήθηκε για τον τάφο της Αμφίπολης και τη σχέση του με τον Μεγάλο Αλέξανδρο η απάντησή της ήταν απόλυτη: «Σίγουρα δεν ανήκει στον Μέγα Αλέξανδρο. Ούτε στη Ρωξάνη ούτε στο γιο του. Από τη στιγμή που ο Κάσσανδρος τους δολοφόνησε χωρίς να δείξει κανένα απολύτως σεβασμό στα πρόσωπά τους όπως δεν έδειξε σεβασμό και στη μάνα του Αλεξάνδρου με ποια λογική θα έχτιζε ένα μεγάλο μνημείο προς τιμήν του;»

Φωτογραφία – video : Νίκος Μπακής

*Μέλος «ΕΛΠΙΔΑ» Kίνημα Πολιτών, μέλος Δ.Σ. Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου Πολιτισμού και Περιβάλλοντος Δήμου Σπάρτης

Το κυκλικό ταφικό μνημείο που ανασκάπτεται στην Αμφίπολη βάζει στη σπαρτιατική επικαιρότητα ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία της Ακροπόλεως της Αρχαίας Σπάρτης, το λεγόμενο «Κυκλικό Οικοδόμημα», του οποίου η ταυτότητα εξακολουθεί έως και σήμερα να παραμένει άγνωστη.

Είναι το πρώτο αρχαιολογικό μνημείο που συναντάμε στα αριστερά μας όταν ανεβαίνουμε το πλακόστρωτο προς τη Ακρόπολη της Αρχαίας Σπάρτης. Μερικά τμήματά του σώζονται αρκετά καλά όμως δεν έχει γίνει οργανωμένη, πλήρης και λεπτομερής ανασκαφή του γι’ αυτό και τυλίγεται ακόμα σε πέπλο μυστηρίου.

Πρόκειται για έναν διπλό ημικυκλικό αναλημματικό τοίχο με μέγιστο ύψος 3 μέτρα και εξωτερική διάμετρο 43,30 μ. από μεγάλες λαξευμένες πέτρες με καλά θεμέλια και χωρίς συνδετική ύλη που περιβάλλει έναν χωμάτινο λοφίσκο. Στο κέντρο του λόφου έχει βρεθεί μια μαρμάρινη βάση από
την οποία βγαίνει το συμπέρασμα πως στο σημείο αυτό υπήρχαν αγάλματα.

Το εντυπωσιακό αυτό μνημείο έχει ανασκαφεί μερικώς δυο φορές, στα 1892 και 1964 κι έκτοτε (ανασκαφικά) ΤΙΠΟΤΕ!

Το γεγονός της μη ολοκληρωμένης ανασκαφής  του μνημείου σε συνδυασμό με την επίσης ελλιπέστατη ανασκαφή του χώρου της Ακροπόλεως της Αρχαίας Σπάρτης δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα στο θέμα της ταύτισης του μοναδικού και αξιοθαύμαστου αυτού μνημείου με κάποιο από τα μνημεία της Αρχαίας Σπάρτης που αναφέρει ο Παυσανίας.

Πολλές και ποικίλες γνώμες έχουν διατυπωθεί σχετικά με το θέμα αυτό:

•Περιφερές οικοδόμημα του Επιμενίδου όπου βρίσκονταν τα αγάλματα του Δία και της Αφροδίτης .

•Χώρος ανδριάντα  του Δήμου της Σπάρτης.

•«Σκιάς»: Χώρος συγκέντρωσης της Εκκλησίας του Δήμου.

•Χορός.

•Είδος ορχήστρας.

•Χώρος συναθροίσεων.

•Ηρώον του Βρασίδου.

•Κενοτάφιον Κλεομένους Γ.

•Κενοτάφιον Νάβιδος , κ, α..


 
Αρχαία Σπάρτη




Αμφίπολη

Διαφορετικές, επίσης, εκτιμήσεις έχουν κατατεθεί σχετικά με τη χρονολόγηση του μνημείου που ξεκινούν από τον 2ο αιώνα π.Χ και φτάνουν έως τον 5ο αιώνα π.Χ.

Το γεγονός ότι τόσοι πολλοί και αξιόλογοι αρχαιολόγοι-ερευνητές, Έλληνες και ξένοι, έχουν εστιάσει το ενδιαφέρον τους στο κυκλικό οικοδόμημα, προσπαθώντας να συμβάλλουν στην ταύτιση και την χρονολόγησή του μαρτυρά την σημαντική και ξεχωριστή αξία του μνημείου αυτού.

Αποκαλύπτουν όμως και την πρωτοφανή αδιαφορία για την ανασκαφική αποκάλυψη των μνημείων της Αρχαίας Σπάρτης που φτάνει ως το σημείο να αγνοείται (και μόνον να υποτίθεται) ακόμα και η θέση της Αγοράς της Αρχαίας Σπάρτης,  που σε κάθε ανασκαμμένη αρχαία πόλη αποτελεί τον κορυφαίο και σημαντικότερο χώρο.

Η εύρεση και η ταύτιση της Αγοράς σίγουρα  θα έδινε ασφαλείς και αξιόπιστες πληροφορίες για την ταύτιση και των υπόλοιπων μνημείων, μεταξύ αυτών και του «κυκλικού οικοδομήματος» το οποίο (χωρίς να θέλω να υπονοήσω τίποτε – άσχετος γαρ) έχει καταπληκτική ομοιότητα με το κυκλικό ταφικό μνημείο της Αμφίπολης.

Και αναρωτιέται κανείς:

•Ο χωμάτινος λοφίσκος είναι φυσικός ή τεχνητός;

•Αν είναι φυσικός, γιατί χτίστηκε γύρω του αυτό το ημικύκλιο;

•Αν είναι τεχνητός, γιατί οι αρχαίοι Σπαρτιάτες τον δημιούργησαν;

•Μπορεί να είναι τάφος ή κενοτάφιο;

•Μπορεί να βρίσκεται κάτι σημαντικό κάτω από τον όγκο των χωμάτων και τι;

•Συνδέεται το κυκλικό οικοδόμημα με κάποιο άλλο γειτονικό μνημείο; Αν «ΝΑΙ» με ποιο και γιατί;

Όλες αυτές τις απορίες των απλών επισκεπτών του χώρου και τις πολύ περισσότερες και σημαντικότερες απορίες των ειδικών ΜΟΝΟ η αρχαιολογική σκαπάνη μπορεί να λύσει.

Οι Λάκωνες και οι Σπαρτιάτες χαιρόμαστε ως Έλληνες για το σημαντικό ανασκαφικό έργο που συντελείται στη Μακεδονία και αλλού καθώς και για τα σημαντικά  μνημεία που έρχονται στο φως.

Θλιβόμαστε όμως βαθιά για την αρχαιολογική – ανασκαφική εγκατάλειψη της Λακεδαίμονος και δη της Σπάρτης, της οποίας την Ιστορία, το όνομα και τις διαχρονικές παγκόσμιες  παρακαταθήκες, αρχές και αξίες «προσκυνούν» σε κάθε σημείο του πλανήτη.

Όταν δεν έχουμε ανασκάψει την Αρχαία Σπάρτη, όταν τα μεμονωμένα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής είναι παντελώς αναξιοποίητα και μη επισκέψιμα, όταν η μυκηναϊκή Πελλάνα είναι καταχωμένη κι εγκαταλειμμένη, όταν  ο ανασκαφέας του Αμυκλαίου κ. Δεληβοριάς , εγκατέλειψε απογοητευμένος και προσβλημένος (τρόπον τινά) τη σημαντικότατη ανασκαφή του, όταν το Μενελάιο παραμένει έρημο, μοναχικό, αναξιοποίητο και μερικώς ανασκαμμένο, όταν το πολεοδομικό σχέδιο της πόλης έχει επεκταθεί σε βάρος του αρχαιολογικού χώρου, όταν επιτρέπουμε (ακόμα) στο Στάδιο να καταλαμβάνει τον σημαντικότερο ίσως χώρο της Αρχαίας Σπάρτης, όταν η πολιτική – κοινωνική πίεση για καταχώσεις είναι αφόρητη, όταν το Σωματείο εργαζομένων στο ΥΠΠΟΤ Λακωνίας  κάνει σοβαρές καταγγελίες για  κατάργηση των υπαρχουσών Εφορειών Αρχαιοτήτων μέσω της συγχώνευσης και «... συστηματική και εγκληματική αδιαφορία της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας για τον πολιτισμό»... φαντάζει υποκριτικό και προκλητικά πρωθύστερο να ζητάμε σήμερα Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο.

«Ιδού πεδίον δόξης λαμπρόν», λοιπόν, ΚΑΙ για τους τοπικούς πολιτικούς - αυτοδιοικητικούς παράγοντες αλλά ΚΑΙ για την τοπική κοινωνία, ή οποία  έχει περιπέσει σε μια μεταφυσικού χαρακτήρα μοιρολατρία, θεωρώντας την τοπική  στασιμότητα - υπανάπτυξη και την εγκατάλειψη της Σπάρτης και της Λακωνίας από την κεντρική εξουσία ως μια φυσική τάξη πραγμάτων.


Βαγγέλης Μητράκος


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1. «ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ» -  Χρύσανθος Αθ. Χρήστου, 1960
2. «ΣΠΑΡΤΗ – Συμβολή στη μνημειακή τοπογραφία της» – Ελένη Κουρίνου, 2000

Πηγή: www.apela.gr

ΥΠΑΤΙΑ (Hypatia), μικρό αφιέρωμα στη μεγάλη μαθηματικό, αστρονόμο και φιλόσοφο

Πορτρέτο της Υπατίας, 1908, από τον Jules Maurice Gaspard (1862–1919).

Πρόλογος

Αν ανατρέξει κανείς στο διαδίκτυο ψάχνοντας για το βίο και το άδικο και φρικτό τέλος της μεγάλης Αλεξανδρινής Γυναίκας που ακούει στο όνομα Υπατία, θα βρει πληθώρα αναρτήσεων σε κάθε γλώσσα και χώρα. Δυστυχώς οι πηγές που έχουμε στη διάθεσή μας γι'αυτήν είναι ελάχιστες, ουσιαστικά τρεις: το βυζαντινό εγκυκλοπαιδικό λεξικό του 10ου αιώνα (τη Σούδα), την Εκκλησιαστική Ιστορία του Σωκράτη του Σχολαστικού του 5ου μ. Χ., και την Αλληλογραφία του Συνέσιου της Κυρήνης, φίλου και θαυμαστή της Υπατίας. Αυτές είναι κατά βάσει, οι μοναδικές μας πηγές.

Αλλά, αναρωτιόμαστε, αν θα μπορούσαν για παράδειγμα τα κείμενα του αρχιεπίσκοπου Κύριλλου τα οποία έχουμε στη διάθεσή μας, να αποτελέσουν -αν και φυσικά πουθενά δεν αναφέρει κάτι σχετικό με την Υπατία- να αποτελέσουν λέμε μια αδιάσειστη πηγή, αφού εκεί βλέπουμε καθαρά το μίσος του για το σύνολο της φιλοσοφίας, την οποία χαρακτήριζε «ελληνιστική βλακεία». Για να μην αναφερθούμε στη βαθιά του περιφρόνηση για τον Όμηρο, τον Ησίοδο, αλλά και για όλους τους Έλληνες δραματουργούς. Θα μπορούσε να αποτελούν πηγή και τεκμήριο για το αποτρόπαιο έγκλημα που διαπράχθηκε εναντίον της σκέψης, της έρευνας και της προόδου; Μπορούμε, χωρίς αμφιβολία, μέσα από τα γραπτά του να δούμε τι επιθυμούσε ο άνθρωπος αυτός, πια πολιτική ήθελε -και με πια μέσα- να εφαρμόσει. Ένας άνθρωπος που -μην ξεχνάμε- τιμάται σήμερα από την Εκκλησία ως Άγιος.

Όμως ακόμα και αν ο Κύριλλος δεν είναι ο δολοφόνος της Υπατίας, το βέβαιο είναι πως είναι ο ηθικός αυτουργός· αφού δεν έκανε τίποτα να για να αποτρέψει το έγκλημα που διαπράχθηκε εναντίον της. Αντίθετα, αυτός -ο φορέας, ο εκπρόσωπος της θρησκείας της αγάπης- καλλιέργησε ένα κλίμα μίσους, πόλωσης και φανατισμού, οργανώνοντας πογκρόμ κατά των αλλόθρησκων, στέλνοντας έτσι στον κάτω κόσμο χιλιάδες ανθρώπους, που στο μόνο που είχαν φταίξει ήταν ότι ήθελαν να παραμείνουν πιστοί στους θεούς τους. Ο Κύριλλος βέβαια έχει πάρει πια τη θέση που του αναλογεί στο χάρτη της παγκόσμιας ιστορίας και δεν είναι άλλη από τον βασικό φορέα της ενσάρκωσης ενός σκοταδιστικού κινήματος που για πολλούς αιώνες θα ταλαιπωρήσει την Ευρώπη.

Η Υπατία είχε την ατυχία να ζήσει σε καιρούς ταραγμένους και δύσκολους. Σε καιρούς που κάθε προοδευτικό μυαλό «έπρεπε» να μην ερευνά, να μη σκέφτεται, και φυσικά να μη διδάσκει· να μη μεταδίδει δηλαδή στους νέους τις γνώσεις του. Να μη μοιράζεται -αν θέλετε- με άλλους τις απορίες και τις ανησυχίες του για τούτο τον κόσμο. Η Υπατία διέπραξε όλα αυτά τα «εγκλήματα», και όχι μόνο αυτό, είχε το «θράσος» να εκδίδει σε βιβλία τις σκέψεις της και τα αποτελέσματα των παρατηρήσεών της, όταν όλα τα βιβλία έπρεπε να αναφέρονται, να σχετίζονται και να υμνολογούν το θεό της νέας θρησκείας, η οποία όχι απλά δεν επέτρεπε, αλλά, σφαγίαζε κάθε άλλη φωνή. Και η Υπατία ήταν μια τέτοια φωνή.

Χρέος μας λοιπόν τούτο το μικρό αφιέρωμα στη μεγάλη μαθηματικό, αστρονόμο και φιλόσοφο Υπατία.

Παναγιώτης Καρώνης



Δεν μας σώζεται κανένα πορτρέτο της Υπατίας.

Τη μορφή της μας αναπλάθει η φαντασία των ζωγράφων και ο κινηματογράφος.


Υπατία, μια προσπάθεια προσέγγισης της μεγάλης μαθηματικού και φιλοσόφου

Στο έργο του γύρω από την ιστορία των μαθηματικών κατά την αρχαιότητα, ο Χανς Βούσινγκ δηλώνει ότι χωρίς τις εργασίες της Υπατίας θα είχε χαθεί ολόκληρη η «Αριθμητική», αναφερόμενος με την ελληνική ορολογία στη θεωρία των αριθμών ή απλούστερα στο σύνολο της μαθηματικής γνώσης των αρχαίων, με εξαίρεση τη γεωμετρία που έφτασε ως εμάς κατά βάση από τα Στοιχεία του Ευκλείδη, σε εκδόσεις που οφείλουμε στον πατέρα της Υπατίας. Έστω και αν δεν σώζεται κανένα έργο με την υπογραφή της, οι σύγχρονες έρευνες επισημαίνουν ότι είναι πολύ πιθανόν τα βιβλία της να έφτασαν ως εμάς υπογεγραμμένα από άλλους. Γνωρίζουμε μερικούς τίτλους έργων της και ξέρουμε από τους συγχρόνους της ότι, ως μαθηματικός, υπήρξε πολύ πιο σημαντική από τον πατέρα της. Η Υπατία είναι αναμφισβήτητα μια από τις πιο γοητευτικές μορφές στην ιστορία της ανθρώπινης σκέψης. Το όνομά της θα έπρεπε να μας είναι γνωστό. Ήταν η τελευταία μεγάλη επιστήμονας της αρχαιότητας που μετά το θάνατό της έπρεπε να περιμένουμε πάνω από χίλια χρόνια για να σημειωθούν και πάλι αξιόλογες πρόοδοι στο πεδίο των μαθηματικών. Μόλις στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, θα εμφανιζόταν ξανά μια γυναίκα με το ίδιο επιστημονικό ανάστημα: η Μαρία Κιουρί.

Παρ’ όλα ατά, στα εδάφη που περιλαμβάνονται στο δυτικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όπου σήμερα επιχειρείται να οικοδομηθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, η μορφή της Υπατίας παρέμεινε άγνωστη μέχρι τον 18ο αιώνα, οπότε και την περιέσωσε από τη λήθη το ισχυρό πολιτιστικό κίνημα που αποκαλούμε Διαφωτισμό. Ωστόσο, στο τμήμα που αποτέλεσε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία της Ανατολής, γνωστό στις μέρες μας ως Βυζαντινή Αυτοκρατορία, το όνομα της έμεινε ζωντανό στη συλλογική μνήμη των κατοίκων. Για κάθε γυναίκα που ξεχώριζε λόγω της σοφίας της, ο κόσμος συνήθιζε να λέει ότι ήταν «μια Υπατία». Πολύ αργότερα –και, συγκεκριμένα, τον 14ο αιώνα- ο βυζαντινός ιστορικός Νικηφόρος Γρηγοράς χαρακτηρίζει την Ευδοκία, τη σύζυγο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Δούκα, ως «δεύτερη Υπατία».

Σε μια εποχή θρησκευτικών αναταραχών, όπου ο φανατισμός είχε κιόλας εγκαινιάσει τη θριαμβική πορεία του, το έργο της Υπατίας σήμαινε μια αναγέννηση της επιστημονικής δραστηριότητας στην Αλεξάνδρεια του 14ου αιώνα μ.Χ. Προώθησε την άλγεβρα και την τριγωνομετρία φτάνοντάς τες σε επίπεδα που θα επιτυγχάνονταν ξανά πολλούς αιώνες αργότερα. Οι μελέτες της όσον αναφορά τις κωνικές τομές, για παράδειγμα, απορρίφθηκαν μετά το θάνατό της ως άχρηστες πνευματικές ασκήσεις, ώσπου στις αρχές του 17ου αιώνα οι επιστήμονες αντιλήφθηκαν ότι πολλά φυσικά φαινόμενα, όπως εκείνα των πλανητικών τροχιών, μπορούσαν να περιγραφούν με βάση της καμπύλες που σχηματίζονται από τις τομές ενός κώνου.

Όπως ήδη αναφέρθηκε, το όνομα της Υπατίας θα βυθιζόταν στη λήθη σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο μέχρι το λεγόμενο αιώνα των Φώτων. Δεν συνέβη το ίδιο και με τον πατέρα της, τον αστρονόμο Θέωνα της Αλεξάνδρειας, το όνομα του οποίου δεν λείπει από καμιά εγκυκλοπαίδεια και από καμιά ιστορία της επιστήμης, παρόλο που ο Δαμάσκιος, σ’ ένα άρθρο του για την Υπατία στο αδόκιμα ονομαζόμενο Λεξικό του Σουίδα, ένα βυζαντινό εγκυκλοπαιδικό λεξικό του 10ου αιώνα, λέει γι’ αυτήν κατά λέξη ότι «εκ φύσεως, ήταν πιο εκλεπτυσμένη και πιο προικισμένη από τον πατέρα της».

Συχνά συναντάμε σήμερα στις εγκυκλοπαίδειες το όνομα του πατέρα και όχι εκείνο της κόρης. Κι αυτό γιατί, μάλλον κακώς παρά καλώς, οι εγκυκλοπαίδειες και οι ιστορίες της επιστήμης γράφτηκαν, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, από άντρες οι οποίοι εκκινούνταν από μια προκατάληψη εναντίον των γυναικών, με άλλα λόγια ότι οι γυναίκες δεν έχουν θέση στο πεδίο των επιστημών. Σε αυτό προστίθεται και το γεγονός ότι τείνουμε να θεωρήσουμε την ανάπτυξη των επιστημών ως προσωπικό έργο ορισμένων διακεκριμένων μορφών και όχι ως αποτέλεσμα της φιλόπονης δραστηριότητας χιλιάδων ατόμων αφιερωμένων στη διερεύνηση των μυστικών του κόσμου που μας περιβάλλει. Ωστόσο, ακόμα και υπό αυτή την παραμορφωμένη οπτική γωνία της επιστήμης ως προϊόντος μιας δράκας επιφανών προσωπικοτήτων, το όνομα της Υπατίας δεν θα έπρεπε να λάμπει δια της απουσίας του. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο είναι επειδή ορισμένα αντρικά χέρια ανέλαβαν να το διαγράψουν από τα χρονικά. Για να μην θεωρηθεί ότι υπερβάλουμε καλούμε τον αναγνώστη να αναζητήσει σε οποιαδήποτε εγκυκλοπαίδεια το όνομα της Αν Κόνγουεΐ.

[…] Το όνομα της Αν Κόνγουεΐ, όπως και πάμπολλων άλλων γυναικών, απλούστατα διαγράφηκε από την ιστορία της επιστήμης. Το ίδιο θα συνέβαινε και με εκείνο της Υπατίας αν οι τραγικές περιστάσεις που περιβάλλουν το θάνατό της δεν είχαν ξυπνήσει το ενδιαφέρον των ερευνητών του 18ου αιώνα.

Οι εν λόγω ερευνητές βασίστηκαν σε τρεις πηγές: στο βυζαντινό εγκυκλοπαιδικό λεξικό του 10ου αιώνα (τη Σούδα), όπως προαναφέρθηκε, στην Εκκλησιαστική Ιστορία του Σωκράτη του Σχολαστικού, του 5ου μ. Χ., και στην Αλληλογραφία του Συνέσιου της Κυρήνης, φίλου και θαυμαστή της Υπατίας. Αυτές είναι κατά βάση, οι μοναδικές μας πηγές.

Σ’ αυτές τις πηγές συναντάμε επίσης πολυάριθμους υπαινιγμούς σχετικά με τη σεξουαλική ζωή της Υπατίας. Ή μάλλον, στην προκειμένη περίπτωση, για την έλλειψη σεξουαλικής ζωής. Στην εγκυκλοπαίδεια Σούδα, τονίζεται ότι ήταν τόσο όμορφη και καλοφτιαγμένη, που οι μαθητές της την ερωτεύονταν τρελά και έχαναν συνήθως τον αυτοέλεγχό τους. Δίνεται, όμως έμφαση και στο γεγονός ότι ήταν σεμνή και παρθένα κι ότι ήξερε να συγκρατεί τους ορμητικούς. Ως παράδειγμα της αγνότητάς της αναφέρεται στη Σούδα το εξής περιστατικό: κάποτε, κουρασμένη από την πολιορκία ενός μαθητή της, η Υπατία του πέταξε στα πόδια ένα πανί λερωμένο από το αίμα των εμμήνων της λέγοντάς του περιφρονητικά: «Αυτό επιθυμείς και όχι την Ομορφιά!».

Σχεδόν όλες οι χριστιανικές πηγές της εποχής (οι μόνες που διαθέτουμε) ευνοούν την Υπατία και όχι τον πατριάρχη Κύριλλο, γι’ αυτό δεν πρέπει να μας παραξενεύει το γεγονός ότι εκεί τονίζεται το ζήτημα της παρθενίας της. Με την πάροδο του χρόνου έμελλε να εμφανιστεί και μια απόκρυφη επιστολή στην οποία εκείνη θα ταυτιζόταν με την Αγία Αικατερίνη της Αλεξάνδρειας. Αν ήταν άντρας, κανείς δεν θα ασχολούνταν με τα ζητήματα της κρεβατοκάμαράς του.

Αν ανατρέξουμε στον 5ο αιώνα π. Χ. και διαβάσουμε τα σχόλια για κάποιες λαμπρές γυναίκες όπως η Ασπασία η Μιλήσια, η Λασθένεια, η Θεανώ και η Λεόντιος, θα παρατηρήσουμε ότι αποδίδεται πολύ μεγαλύτερη σημασία στις ερωτικές τους περιπέτειες παρά στην ευρυμάθεια που τις έκανε διάσημες. Εκείνη την εποχή, όμως, μια γυναίκα έπρεπε να είναι εταίρα για να έχει πρόσβαση σε μια παιδεία αντίστοιχη με εκείνη των αντρών (των εγγραμμάτων, εννοείται) ή να θεωρείται μάγισσα, όπως στην περίπτωση της θεσσαλής Αγλαονίκης. Αυτή προέλεγε τις εκλείψεις του Ηλίου και της Σελήνης και υπερηφανευόταν ότι μπορούσε να εξαφανίζει αυτούς τους δυο αστέρες όποτε ήθελε, εκμεταλλευόμενη το γεγονός ότι η λαϊκή δεισιδαιμονία απέδιδε τα εν λόγω φυσικά φαινόμενα σε μαγγανείες και μαγικά φίλτρα. Πόσες σοφιστείες θα αναγκαζόταν να χρησιμοποιήσει εκείνη η αξιόλογη αστρονόμος για να επιβιώσει σε έναν κόσμο όπου μια σεμνή γυναίκα όφειλε να μένει έγκλειστη στο γυναικωνίτη υπό την επίβλεψη του πατέρα ή του συζύγου της! Τον αιώνα του Περικλή, η Υπατία θα έπρεπε να είναι πόρνη. Εννέα αιώνες αργότερα, έπρεπε να είναι αγνή.

Εξάλλου, η συζήτηση γύρω από τις θρησκευτικές απόψεις της Υπατίας μου φαίνεται ανώφελη. Όποιος δεν τη θεωρεί χριστιανή –άποψη που υποστηρίζεται από ορισμένους στη σύγχρονη εποχή- αμφισβητεί την αξιοπιστία των αρχαίων χριστιανικών πηγών. Κανείς, όμως, δεν αμφισβητεί το γεγονός ότι ήταν φιλόσοφος. Δυστυχώς, τα τρία σημαντικότερα έργα που γράφτηκαν στις μέρες μας για την Υπατία φέρουν την υπογραφή ατόμων που προέρχονται από το χώρο της φιλοσοφίας και έφτασαν στην Υπατία κατά τύχη. Κοντολογίς, αυτά τα άτομα ενδιαφέρονταν κυρίως για τον λαμπρό μαθητή της Συνέσιο, τον αιμοβόρο επίσκοπο της Πτολεμαΐδας. Σε αυτά τα κείμενα, η Υπατία παρουσιάζεται ως φιλόσοφος και εντάσσεται σ’ εκείνο το ρεύμα της σκέψης που ορίστηκε ως νεοπλατωνισμός και αποτέλεσε την ύστατη προσπάθεια του ψυχορραγούντος παγανισμού να αντιταχθεί στο χριστιανισμό. Και προσπάθησε να αντισταθεί τόσο απλοϊκά, που ο αντίπαλος είδε σ’ αυτή την αποσκευή ιδεών την πνευματική βάση που του έλειπε και επέλεξε να την αφομοιώσει.



Λεπτομέρεια της τοιχογραφίας του Ραφαήλ με τίτλο «Η σχολή των Αθηνών».

Διακρίνουμε τους Πυθαγόρα, Παρμενίδη και στο βάθος την Υπατία.

Και μιλώντας για τις τρεις αυτές έρευνες γύρω από τη Υπατία, να διευκρινίσω ότι αναφέρομαι στα έργα της γερμανίδας Ανεμαριέ Μέγκερ, της πολωνής Μαρίας Τζιέλσκα και της ιταλίδας Τζέμα Μπερέτα. Ίσως το κλειδί για την κατανόησή τους να μας το δίνει ο ίδιος ο Δαμάσκιος της Δαμασκού, ο οποίος γράφει τα εξής για την Υπατία στο άρθρο του Ο βίος του φιλοσόφου Ισιδώρου: «Γεννήθηκε, γαλουχήθηκε και εκπαιδεύτηκε στην Αλεξάνδρεια. Εκ φύσεως, ήταν πιο προικισμένη από τον πατέρα της, γι’ αυτό και δεν αρκέστηκε στα μαθήματα που έλαβε από εκείνον, αλλά ασχολήθηκε με ιδιαίτερη επιδεξιότητα και με την υπόλοιπη φιλοσοφία». Αυτή η φράση είναι ιδιαίτερα σημαντική και φανερώνει μια προκατάληψη την οποία συναντάμε πολλές φορές ακόμα και σήμερα: η επιστήμη δεν ικανοποιεί πλήρως την επιθυμία για γνώση· ωστόσο, για τον οποιονδήποτε που έχει μια παιδεία επιστημονική –και, μάλιστα, μαθηματική- αποδεικνύεται αδιανόητη ακόμα και η σκέψη ότι θα μπορούσε κανείς να αφιερώσει τη ζωή του στα μαθηματικά και, παράλληλα, να κατασπαταλά τη διανοητική του ενέργεια ασχολούμενος με τις ανοησίες ενός Πλωτίνου.

Εδώ και πάνω από δύο χιλιάδες πεντακόσια χρόνια, οι Ίωνες στοχαστές επινόησαν δύο πράγματα βασικά και άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους για την ανάπτυξη της ουμανιστικής σκέψης: την επιστήμη και τον αθεϊσμό. Κάθε επιστημονική έρευνα αποβαίνει ανέφικτη εκεί που η πίστη σε μια πράξη θεόπνευστη εμποδίζει την προσέγγιση της φύσης, προκειμένου να βρούμε σ’ αυτή την ίδια τις απαντήσεις στα ερωτήματά μας. Δεν μπορούμε να ξέρουμε, παρ’ όλα αυτά, αν η Υπατία υπήρξε άθεη ή αν πίστευε σε μια αφηρημένη θεότητα. Οποιαδήποτε συζήτηση γύρω από αυτό το θέμα θα ήταν αναχρονιστικό. Είναι γεγονός ότι ακριβώς στο πεδίο των μαθηματικών, όπου κάθε φιλοσοφική συζήτηση επικεντρώνεται στα προβλήματα που αφορούν τη θεωρία της γνώσης, πολλοί μαθηματικοί, τη στιγμή που έπρεπε να λάβουν θέση στη διαμάχη μεταξύ υλισμού και ιδεαλισμού, έκλιναν προς το δεύτερο. Και αυτό, επειδή έβλεπαν ότι οι διανοητικές τους ασκήσεις μπορούσαν να αξιοποιηθούν στη συνέχεια για την εκτίμηση των συμπαντικών φαινομένων. Αληθεύει ότι και τα δυο στρατόπεδα, τα εκ πρώτης όψεως ασυμφιλίωτα, είχαν δίκιο. Αυτό, όμως, δεν θα μπορούσαμε να το γνωρίζουμε πριν από την έλευση του 2ου αιώνα, δηλαδή πριν από τη εποχή που ο Κόνραντ Λόρενς ανακάλυψε την ύπαρξη του εγγενούς γνωστικού μηχανισμού και η βιολογία εισέβαλε στις απόκρυφες περιοχές του εγκεφάλου και της κληρονομικότητας.

Έτσι κι αλλιώς, το γεγονός της απόδοσης της πρωτοκαθεδρίας στο πνευματικό έναντι στο υλικό δεν προϋποθέτει αναγκαστικά την πίστη σε έναν παντογνώστη θεό, αλλά αντίθετα την αμφιβολία για την ύπαρξή του. Αυτή ήταν η περίπτωση του Σενέκα και, πιθανότατα, η θρησκευτική τοποθέτηση της Υπατίας.

Η ιστορία της σκέψης μάς αποδεικνύει ότι η απλή αποδοχή μιας υπερφυσικής δύναμης, όσο αφηρημένη κι αν είναι αυτή, αντιπροσωπεύει μιαν ισχυρή τροχοπέδη. Αν δεν είχε απορρίψει την ιδέα του Θεού, ο Κάρολος Δαρβίνος δεν θα ήταν σε θέση να αναπτύξει την μέχρι τώρα αποκαλούμενη «θεωρία της εξέλιξης». Όσο για τον Άλμπερτ Αϊνστάιν, ακριβώς επειδή δεν στάθηκε ικανός να απαρνηθεί τις πεποιθήσεις του, αρνήθηκε να λάβει υπόψη του τις προόδους της κβαντικής φυσικής, παρόλο που έκανε γιγαντιαία βήματα στο χώρο της φυσικής. Απεχθανόταν την ιδέα που συνεπάγεται η αρχή της απροσδιοριστίας του Χάιζενμπεργκ και αναφωνώντας ότι «ο Θεός δεν παίζει ζάρια!» έκλεισε τα μάτια στις καινούργιες ανακαλύψεις και πέρασε την υπόλοιπη ζωή του προσπαθώντας να βρει τον μοναδικό τύπο του Θεού. Έχασε το χρόνο του και ανάγκασε μια πολυπληθή ομάδα συνεργατών να χάσουν, επίσης, τον δικό τους. Αν οι υπόλοιποι φυσικοί είχαν ακολουθήσει τα βήματά του, σήμερα δεν θα είχαμε υπολογιστές.

Παρ’ όλα αυτά, αν ο στόχος μας είναι να κατανοήσουμε τη ζωή και το έργο μιας μεγάλης μαθηματικού όπως η Υπατία, δεν μπορούμε να επικεντρώσουμε την προσοχή μας ούτε στις ιδιωτικές υποθέσεις του φύλου της –όπως έκαναν οι χριστιανοί συγγραφείς των αρχών του Μεσαίωνα- ούτε στα όσα σκέφτηκε ή δεν σκέφτηκε γύρω από τις ανθρώπινες δεισιδαιμονίες. Αυτό το τελευταίο συνεχίζουν να κάνουν σήμερα μερικοί συγγραφείς που προσπαθούν να προσεγγίσουν την Υπατία χωρίς να διαθέτουν τα αναγκαία επιστημονικά εργαλεία ή με αποκλειστικό σκοπό να εκτοξεύσουν τα πυρά του ενάντια στον πατριάρχη Κύριλλο, κάνοντας να αναβιώσει μια παλιά διαμάχη που εκτυλίχθητε στις αρχές του 18ου αιώνα.

Αυτή η διαμάχη εγκαινιάστηκε από τον Τζον Τόλαντ (John Toland), το 1720, όταν δημοσίευσε ένα εκτεταμένο δοκίμιο ιστορικού χαρακτήρα με τίτλο: Hypatia or, The History of a Most Beautiful, Most Virtuous, Most Learned, and Every Way Accomplish'd Lady; Who Was Torn to Pieces by the Clergy of .Alexanria, to Gratify the Pride, Emulation, and Cruelty of the Archbishop, Commonly but Undeservedly Titled St. Cyril [Υπατία ή η ιστορία μιας δέσποινας πανέμορφης, πανάρετης, πολυμαθέστατης και με οικουμενική παιδεία, που διαμελίστηκε από τον κλήρο της Αλεξάνδρειας για να ικανοποιήσει την κενοδοξία, τη φιλαυτία και τη σκληρότητα του αρχιεπισκόπου, του κοινός αποκαλούμενου –αν και χωρίς να το αξίζει- Αγίου Κυρίλλου]. Αυτό το έργο δεν διακρίνεται μόνο για τις επιθέσεις του ενάντια στις εκκλησιαστικές αρχές, αλλά και για το γεγονός ότι εισάγει, ήδη από εκείνη την εποχή, ένα στοιχείο βαθύτατα φεμινιστικό: επιβεβαιώνει κατά βάση το γεγονός ότι, με αυτή τη δολοφονία που διεπράχθητε ενάντια στην «ενσάρκωση της ομορφιάς και της σοφίας», η αιώνια καταισχύνη έπεσε πάνω στο γένος των αντρών. Κατά τον Τόλαντ οι άντρες θα έπρεπε να ντρέπονται αιωνίως επειδή από τις τάξεις τους αναδύθηκαν όντα τόσο βίαια και άγρια που, αντί να παραδοθούν στο θαυμασμό μπροστά σε μια γυναίκα με τέτοια ομορφιά, αθωότητα και σοφία, στάθηκαν ικανοί να λερώσουν τα βάρβαρα χέρια τους με το αίμα της.

Όπως ήταν αναμενόμενο αυτό το δοκίμιο έπεσε σαν βόμβα στους εκκλησιαστικούς κύκλους, που έσπευσαν να απαντήσουν με έναν λίβελο, συντεταγμένο από κάποιον ονόματι Τόμας Λιούις με τίτλο: The History of Hypatia, a Most Impudent School-Mistress of Alexandria: In Defense of Saint Cyril and the Alexandrian Clergy from the Aspersions of Mr. Toland [Η ιστορία της Υπατίας, της πλέον αδιάντροπης διδασκάλισσας της Αλεξάνδρειας. Προς υπεράσπιση του Αγίου Κύριλλου και του αλεξανδρινού κλήρου από τις συκοφαντίες του κυρίου Τόλαντ].

Πέρα από τις αντιδράσεις των χριστιανικών εκκλησιών, το έργο του Τζον Τόλαντ έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από εκείνη τη γενιά διανοουμένων που προσπαθούσε να υπερνικήσει οριστικά τα εμπόδια που επέβαλλε η θρησκεία στην ελευθερία της σκέψης. Ακολουθώντας τα χνάρια του Τόλαντ, ο Βολτέρος δημοσίευσε το 1736 το έργο του Σημαντική εξέταση του μιλόρδου Μπόλινμπροουκ ή το μνήμα του φανατισμού, όπου στηλίτευσε τον Κύριλλο και τον αλεξανδρινό κλήρο ως μέρος των εκκλησιών που προέκυψαν από τις θρησκείες της αποκάλυψης. Αργότερα, θα συμπεριλάμβανε την Υπατία στο Φιλοσοφικό Λεξικό του.

Εκείνος, όμως, που συνέβαλε περισσότερο στη διάσωση της μορφής της Υπατίας ήταν ο Έντουαρντ Γκίμπον, ο οποίος κάνει λόγο γι’ αυτήν στον τρίτο τόμο της Ιστορίας της παρακμής και πτώσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Τέτοια ήταν η σπουδαιότητα του εδαφίου του σχετικά με την αλεξανδρινή μαθηματικό και είχε τόση σημασία για την αποκατάσταση της μνήμης της, ώστε, παρά τα πολλά του σφάλματα, αξίζει τον κόπο να το παραθέσουμε:

«Η Υπατία, θυγατέρα του μαθηματικού Θέωνα, μυήθηκε στην επιστημονική μελέτη από τον πατέρα της. Τα εμβριθή σχόλιά της αποσαφήνισαν τη γεωμετρία του Απολλώνιου και του Διόφαντου, όπως και τη φιλοσοφία του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Μέσα στην αίγλη της ομορφιάς της και στην ωριμότητα της σοφίας της, εκείνη η σεμνή νέα αποδίωξε τους υποψήφιους μνηστήρες και δίδαξε τους μαθητές της. Οι πλέον επιφανείς προσωπικότητες, λόγω της κοινωνικής τους θέσης ή της αξίας τους, περίμεναν με ανυπομονησία τη στιγμή που θα επισκέπτονταν τη φιλόσοφο. Και ο Κύριλλος παρατηρούσε ζηλότυπα τη λαμπρή πομπή αλόγων και σκλάβων που συνωστίζονταν στις πύλες της Ακαδημίας της. Μεταξύ των χριστιανών κυκλοφόρησε η φήμη ότι η κόρη του Θέωνα ήταν το μοναδικό εμπόδιο που δεν επέτρεπε τη συμφιλίωση μεταξύ έπαρχου και του αρχιεπισκόπου, γι’ αυτό φρόντισαν ώστε το εν λόγω εμπόδιο σύντομα να αρθεί. Τη μοιραία μέρα, κατά τη διάρκεια της ιερής περιόδου της Σαρακοστής, η Υπατία απήχθη από την άμαξά της, γυμνώθηκε και σύρθηκε σε μια εκκλησία, όπου κατακομματιάστηκε από τα χέρια του Πέτρου του Αναγνώστη και των οπαδών του, ανθρώπων φανατικών, άγριων και ανευλαβών. Της ξέσκισαν τη σάρκα από τα κόκκαλα με κοφτερά όστρακα στρειδιών και πέταξαν στις φλόγες τα τρεμάμενα μέλη της. Η διαλεύκανση και η δίκαιη τιμωρία αυτού του εγκλήματος αποφεύχθηκαν μέσω της δωροδόκησης των αρμοδίων. Ωστόσο, η δολοφονία της Υπατίας κηλίδωσε για πάντα την υπόληψη και τη θρησκεία του Κύριλλου της Αλεξάνδρειας».

Ο Γκίμπον χρησιμοποίησε ως πηγή το λήμμα για την Υπατία που περιλαμβάνεται στη Σούδα, παρμένο με τη σειρά του από το Βίο του φιλοσόφου Ισίδωρου, που οφείλεται στην πένα του Δαμάσκιου.



Υπατία (1901), λάδι σε καμβά 50,2 x 39,4 εκ., έργο του Alfred Seifert (1850-1901).

Η μορφή της Υπατίας αναφέρεται και σε άλλα έργα του 18ου αιώνα, μεταξύ των οποίων αξίζει να ξεχωρίσουμε το σατιρικό μυθιστόρημα του Χένρι Φίλντινγκ Ένα ταξίδι από τον κόσμο στον επόμενο (1743), όπου ο συγγραφέας χαρακτηρίζει ως «αρπακτικά σκυλιά» τους χριστιανούς δολοφόνους της Υπατίας. Παρ’ όλα αυτά μόλις στα μέσα του 19ου αιώνα προσπάθησαν οι συγγραφείς να διασώσουν από τη λήθη την αλεξανδρινή επιστήμονα. Γνωρίζουμε ότι ο Σίλερ σχεδίασε να της αφιερώσει ένα θεατρικό έργο. Και, το 1947, ο Σαρλ Λεκόντ ντε Λιλ δημοσίευσε ένα θεατρικό ποίημα με τίτλο Υπατία. Θα το διαδεχθεί μια δεύτερη εκδοχή, το 1847. Στην πρώτη, παρουσιάζει την Υπατία ως θύμα των αμείλικτων νόμων της ιστορίας και βλέπει τη δολοφονία της ως μια ολέθρια «ιστορική αναγκαιότητα». Στη δεύτερη εκδοχή του, πιθανότατα επηρεασμένος από τις ιδέες του Φουριέ, ο Λεκόντ ενοχοποιεί άμεσα τους χριστιανούς και επιτίθεται κατά του κλήρου εν γένει και της Καθολικής Εκκλησίας ειδικότερα. Ο Λεκόντ ντε Λιντ ήταν παρνασσιστής, μεταφραστής της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, όπως και πολυάριθμων ελλήνων κλασικών. Ένθερμος ελληνιστής και εξαίρετος ποιητής, ισχυρίστηκε ότι η Υπατία εξακολουθούσε να ζει στη φαντασία της Δύσης ως ενσάρκωση της φυσικής ομορφιάς και της αθανασίας του πνεύματος, με τον ίδιο τρόπο που τα παγανιστικά ιδεώδη της αρχαίας Ελλάδας σφυρηλάτησαν το ευρωπαϊκό πνεύμα. Ανάμεσα σε αυτές τις δύο εκδοχές, δημοσίευσε επίσης, το 1857, ένα σύντομο θεατρικό έργο με τίτλο Υπατία και Κύριλλος.

Στον ενθουσιασμό του για την Υπατία διαδέχεται τον Λεκόντ ντε Λιλ, όπως θα μπορούσαμε να περιμένουμε, ο Ζεράρ ντε Νερβάλ, που αναφέρεται σ’ αυτήν στο σύντομο αφήγημά του Οι κόρες της φωτιάς. Αγγελική (1854). Ακολουθεί, το 1888, ένα σύντομο αφήγημα του Μόρις Μπαρές με θέμα την Υπατία και με τίτλο Η δολοφονημένη παρθένος. Αυτό, όπως λέει ο ίδιος στον πρόλογό του, γράφτηκε ύστερα από απαίτηση του παρνασσιστή δασκάλου του Λεκόντ ντε Λιλ.

Το έργο, που έκανε περισσότερο γνωστή τη μορφή της Υπατίας ήταν το βιβλίο του κληρικού Τσαρλς Κίνγσκλεϊ, ιστορικού και μυθιστοριογράφου, με τίτλο Υπατία ή οι νέοι εχθροί με το παλιό πρόσωπο, που δημοσιεύτηκε το 1853. Ο Κίνγσκλεϊ, άνθρωπος με βαθιές χριστιανικές πεποιθήσεις αλλά πολέμιος των εκκλησιαστικών αρχών και του καθολικισμού, εκθειάζει στο έργο τις ουμανιστικές αξίες και καταλήγει προσηλυτίζοντας την Υπατία στο Χριστιανισμό.

Μετά από εκείνο το βικτοριανού στιλ μυθιστόρημα, που μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και είχε μεγάλη απήχηση στην εποχή του, το άλλο μεγάλο μυθιστόρημα για την Υπατία ανήκει στο γερμανό συγγραφέα Άρνουλφ Τσίτελμαν: Υπατία, 1988. Στον επίλογό του, ο Τσίτελμαν επισημαίνει ότι η δολοφονία της Υπατίας σηματοδοτεί το τέλος του αρχαίου πολιτισμού και, παρόλο που αναγνωρίζει στο Χριστιανισμό κάποιες ηθικές αρχές, τονίζει ταυτόχρονα όλα όσα σήμανε για τη ζωή των γυναικών το θρησκευτικό εκείνο κίνημα. Αφού εγκωμιάζει ορισμένες θετικές όψεις της εν λόγω θρησκείας, όπως τη χριστιανική αλληλεγγύη, γράφει στο τέλος του έργου του: «Αυτή η αξιολόγηση εκφράζει αποκλειστικά και μόνο τη μισή αλήθεια. Και αυτό, επειδή η χριστιανική αλληλεγγύη δεν υπερβαίνει το φράγμα μεταξύ των φύλων. Ασκήθηκε η “αδελφοποίηση”, αλλά χωρίς οι αδελφοί και οι αδελφές να αδελφωθούν. Η Υπατία, κόρη του Θέωνα, υπήρξε το πρώτο θύμα εκείνου του μισογυνισμού που στη συνέχεια θα έφτανε στο αιματηρό αποκορύφωμά του με το κυνήγι των μαγισσών. Η Υπατία εκπροσωπεί εκατοντάδες χιλιάδες ανώνυμες γυναίκες. Η περίπτωσή της δεν θα έπρεπε να σβήσει ποτέ από την ιστορία».

Παρόμοιες απόψεις με αυτές που εξέφρασαν οι Κίνγκσλεϊ και Τσίτελμαν παρουσιάζονται ακόμα σε δύο καναδικά μυθιστορήματα πρόσφατα δημοσιευμένα: Αναγέννηση στην Παγανία του Αντρέ Φερέτι (Μόντρεαλ, 1987) και Υπατία ή το τέλος των θεών του Ζαν Μαρσέλ (Μόντρεαλ, 1989).

Κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, οι αγγλοσάξονες θετικιστές ενδιαφέρθηκαν για την Υπατία ως μαθηματικό και τελευταία μεγάλη εκπρόσωπο της επιστήμης. Στο έργο του Ιστορία της πνευματικής ανάπτυξης της Ευρώπης, που δημοσιεύτηκε στη Νέα Υόρκη το 1869, ο αμερικανός επιστήμων Τζ. Ουίλ. Ντρέιπερ τη χαρακτηρίζει «θαρραλέα υπέρμαχο της επιστήμης κατά της θρησκείας» και τη βλέπει ως την ηρωική μορφή στη διαμάχη μεταξύ δυνάμεων του ορθού λόγου και του ανορθολογισμού, μεταξύ του επιστημονικού πνεύματος και του σκοταδισμού. Ο Μπέρτραντ Ράσελ, στο βιβλίο που δημοσίευσε το 1946 για την ιστορία της ευρωπαϊκής φιλοσοφίας, ξεχωρίζει την αλεξανδρινή μαθηματικό και λέει για τον πατριάρχη Κύριλλο ότι «ο κύριος τρόπος με τον οποίο διεκδίκησε τη φήμη ήταν το λιντσάρισμα της Υπατίας».

Από την εποχή του Τόλαντ, ο ενθουσιασμός που ξύπνησε και εξακολουθεί να ξυπνά η μορφή της Υπατίας μεταξύ ιστορικών, συγγραφέων και επιστημόνων οφείλεται, επίσης, στη βαθύτατα συμβολική διάσταση του τραγικού θανάτου. Ποιητές και ερευνητές συμφώνησαν ότι το λιντσάρισμα της Υπατίας σημαίνει, επίσης, το λιντσάρισμα του αρχαίου πολιτισμού, το θρίαμβο των δυνάμεων του σκοταδισμού και τη μακραίωνη υποδούλωση αυτού που προσδίδει στο ανθρώπινο πλάσμα τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του: της ικανότητάς του να ερευνά το σύμπαν και να το κατανοεί μέσω της εμπειρικής αναδίφησης, όπως και της ικανότητάς του να δημιουργεί την ομορφιά όταν η φαντασία του μπορεί να κινηθεί ελεύθερα και να αναπτυχθεί μέσω της άσκησης των τεχνών.

Αυτό είναι που η πολωνή συγγραφέας στο έργο της Υπατία η Αλεξανδρινή (1995), χαρακτηρίαζει ως «φιλοσοφικό μύθο της Υπατίας». Αρχίζει το βιβλίο της με την εξομολόγηση ότι δεν είχε ακούσει να γίνεται λόγος γι’ αυτήν, ώσπου έπεσε τυχαία πάνω στο όνομά της κάνοντας μια έρευνα για τη ζωή και το έργο του Συνέσιου της Κυρήνης, επισκόπου της Πτολεμαΐδας. Κριτικάρει τους πρώτους που περιέσωσαν από τη λήθη τη μορφή της Υπατίας («Οι απλοϊκές εκθέσεις του Τόλαντ και του Βολτέρου σηματοδότησαν την αρχή ενός μύθου όπου αναμειγνύονται η αλήθεια και το ψέμα»), αγανακτεί με τον Γκίμπον, επιτίθεται κατά των συγγραφέων και των επιστημόνων και θρηνεί για το γεγονός ότι σήμερα ο μύθος φτάνει στο αποκορύφωμά του με την αξιοποίησή του από το φεμινιστικό κίνημα.

Εμμένοντας στο να άρει κάθε ευθύνη και ενοχή που βαραίνει την Καθολική Εκκλησία και στην υπεράσπισή της απέναντι στις κατηγορίες σύμφωνα με τις οποίες αποτέλεσε την κυριότερη αιτία της εξαφάνισης του αρχαίου πολιτισμού και της έλευσης των σκοτεινών χρόνων του Μεσαίωνα, η Μαρία Τζιέλσκα ισχυρίζεται ότι το μόνο που ισχύει είναι ότι η Υπατία αποτελούσε εμπόδιο για την πολιτική του πατριάρχη Κύριλλου: «Η πάλη ανάμεσα στον πατριάρχη και στον έπαρχο για την πολιτική εξουσία και την επιρροή της Εκκλησίας στις κοσμικές υποθέσεις οδήγησε στο θάνατό της. Κάποιοι άντρες στην υπηρεσία του Κύριλλου δολοφόνησαν την Υπατία. Επρόκειτο για μια πολιτική δολοφονία, αποτέλεσμα των συγκρούσεων που ταλαιπωρούσαν την Αλεξάνδρεια πολύ καιρό». Και στη συνέχεια προσθέτει: «Ο θάνατος της Υπατίας δεν έχει καμιά σχέση με την αντιπαγανιστική πολιτική που ακολούθησαν ο Κύριλλος και η Εκκλησία του εκείνη την εποχή. Κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων της πατριαρχίας του, ο Κύριλλος περιορίστηκε στην καταστροφή του ναού της Ίσιδος, στα περίχωρα της Κανώπου, για να τον αντικαταστήσει με χώρους λατρείας χριστιανών αγίων (των Κύρου και Ιωάννη). Δεν καταδίωξε τους παγανιστές στην ίδιας την Αλεξάνδρεια, εφόσον εκεί ενδιαφερόταν περισσότερο για τους αιρετικούς και τους Ιουδαίους. Και, μόλις τη δεκαετία 420-430 –όταν πια είχε περάσει ένα χρονικό διάστημα από το θάνατο της Υπατίας-, εξαπέλυσε επίθεση ενάντια στην παγανιστική σκέψη και πρακτική με την πραγματεία του Κατά Ιουλιανού, με την οποία απαντούσε στο Κατά των Γαλιλαίων του Ιουλιανού του Παραβάτη».

Τα επιχειρήματα με τα οποία υπερασπίζεται η πολωνή συγγραφέας τον πατριάρχη Κύριλλο μπροστά στο δικαστήριο της ιστορίας είναι αξιοθαύμαστα: αν γύρω στο 415 ο αρχιεπίσκοπος Κύριλλος ήταν απασχολημένος με το να σκοτώνει αιρετικούς και Ιουδαίους, γιατί θα έχανε το χρόνο του διώκοντας παγανιστές; Και αν το έκανε, όπως στην περίπτωση της Υπατίας, ήταν μόνο και μόνο επειδή αυτή η γυναίκα τον εμπόδιζε. Γιατί να υπερβάλλει κανείς, όπως έκανε ο Βολταίρος, ο Γκίμπον και τόσοι άλλοι; Ας αφήσουμε τα παραμύθια: αυτή η υπόθεση δεν είχε καμιά σχέση με την αντιφεμινιστική ή την αντιεπιστημονική στάση της Εκκλησίας. Στο τέλος του έργου της, η Τζιέλσκα δηλώνει: « Η παγανιστική θρησκεία δεν έσβησε με την Υπατία, όπως δεν έσβησαν τα μαθηματικά και η ελληνική φιλοσοφία».

Ευτυχώς, υπάρχει μια εκτεταμένη βιβλιογραφία για τον Κύριλλο και, ακόμα, στη διάθεσή μας τα έργα του. Και ξέρουμε από αυτά ότι ένοιωθε βαθύτατο μίσος για το σύνολο της φιλοσοφίας, την οποία χαρακτήριζε «ελληνιστική βλακεία»/ Αισθανόταν μια περιφρόνηση εξίσου βαθιά για τον Όμηρο και τον Ησίοδο, όπως και για όλους τους έλληνες δραματουργούς. Όσο για το ρόλο της γυναίκας, έλεγε σε ένα από τα κηρύγματά του: «Υποταγμένη και παραδομένη στην υπακοή προς το Θεό, οφείλει να αφιερώνεται στη γέννηση παιδιών».

Πώς να μην αποτελεί εμπόδιο η Υπατία για τον πατριάρχη Κύριλλο; Εμπόδιο όχι μόνο επειδή παρακώλυε τη συνεννόησή του με τον έπαρχο της Αιγύπτου, όπως θέλει να μας κάνει να πιστέψουμε η πολωνή συγγραφέας, αλλά και για τα όσα αντιπροσωπεύει η Υπατία: ως γυναίκα, ως επιστήμονας και ως υπέρμαχος του ελεύθερου στοχασμού.



Υπατία (1885), λάδι σε καμβά 244,5 × 152,5 εκ., έργο του Charles William Mitchell (1854–1903).

Όποιος αναζητήσει στο διαδίκτυο βιογραφικές πληροφορίες γύρω από την Υπατία θα συναντήσει εκτός από το βιβλίο της πολωνής Μαρία Τζιέλσκα, το οποίο ήδη προαναφέρθηκε, και το έργο της γερμανίδας συγγραφέως Ανεμαρί Μέγκερ (δεν αναφέρομαι εδώ στα μυθιστορήματα, μεταξύ των οποίων μπορεί να βρει κανείς, στις προσφορές των παλαιοβιβλιοπωλείων, και το έργο του Κίνγκσλεϊ). Η Ανεμαρί Μέγκερ, που διευθύνει έναν μικρό εκδοτικό οίκο με βιβλία εσωτερισμού, αφιερώνει το δικό της βιβλίο στο να αποδείξει ότι η Υπατία και η Αγία Αικατερίνη της Αλεξάνδρειας είναι ένα και το αυτό πρόσωπο. Έτσι, λοιπόν, ανατρέχει στο μύθο που ξεκινά από μια υποτιθέμενη επιστολή, την οποία έστειλε η Υπατία στον Κύριλλο και την οποία συμπεριέλαβε, στις αρχές του 19 αιώνα, η ιταλίδα κόμισσα Ντιοντάτα Ροέρο ντι Σαλούτσο στο δίτομο ποίημά της του 1827 με τον τίτλο Υπατία ή Περί φιλοσοφίας.

Το εντελώς νεωτερικό στοιχείο στο έργο της Ανεμαρίε Μέγκερ είναι ότι απαλλάσσει από κάθε ενοχή τον αρχιεπίσκοπο Κύριλλο, για τον οποίο δηλώνει ότι «δεν ήταν προδιατεθειμένος κατά της φιλοσόφου Υπατίας», αλλά μάλλον το αντίθετο, δεδομένου ότι εκείνος εισήγαγε τη φιλοσοφία της στην Εκκλησία. Για να ισχυριστεί κατηγορηματικά τα εξής στην επόμενη σειρά: «Ο Κύριλλος υπήρξε, κατά κάποιον τρόπο, ο πρώτος “υπέρμαχος” των δικαιωμάτων της γυναίκας στην χριστιανική Εκκλησία». Όσο κι αν φαίνεται άξιο απορίας, η δεύτερη έκδοση αυτού του βιβλίου, αναθεωρημένη και διευρυμένη, δεν φέρει καμιά ημερομηνία του Μεσαίωνα, αλλά στο 1999.

Προκειμένου να κατανοήσουμε για πιο λόγο η Ανεμαρίε Μέγκερ θεωρεί τον Άγιο Κύριλλο ως τον πρώτο «υπέρμαχο των δικαιωμάτων της γυναίκας», πρέπει να ανατρέξουμε στις αρχές του 5ου αιώνα, εποχή κατά την οποία συζητήθηκαν ζητήματα καίρια, όπως για παράδειγμα το αν η Μαρία ήταν «μητέρα του Χριστού-Ανθρώπου» ή «μητέρα του Χριστού-Θεού», με άλλα λόγια αν ήταν Χριστοτόκος ή Θεοτόκος. Επρόκειτο για τη μεγάλη μάχη που έδωσε ο Κύριλλος κατά του Νεστόριου –δηλαδή ο αρχιεπίσκοπος Αλεξανδρείας κατά του αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως- και που έληξε με την καταδίκη του τελευταίου ως αιρετικού στη Σύνοδο της Εφέσου, το 431 μ.Χ. Και επειδή νικητής αυτής της συνόδου ήταν ο Κύριλλος, ο οποίος ανύψωσε τη μητέρα του θνητού σε μητέρα θεού, η συγκεκριμένη συγγραφέας συμπεραίνει ότι υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των γυναικών. Ένα ακόμα καταπληκτικό επιχείρημα.

Έχουμε κάθε λόγο να αγνοήσουμε της προσπάθειες της Ανεμαρίε Μέγκερ να αποδείξει ότι η Υπατία είχε την τιμή να είναι, ούτε λίγο ούτε πολύ, η Αγία Αικατερίνη της Αλεξάνδρειας, όπως και να μην λάβουμε υπόψη μας όσους, τώρα τελευταία, φιλοδοξούν να την ταυτίσουν με την Αγία Μαρία την Αιγυπτία, ξεκινώντας από μια χρονολογική σύμπτωση: η μετανοημένη Αγυπτία γεννήθηκε γύρω στο 345 και πέθανε στην Παλαιστίνη, το 421. Αυτά τα κείμενα δεν θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη.

Όσο για το βιβλίο της Τζιέλσκα, δεν μπορεί κανείς να τις αρνηθεί τη φιλόπονη σχολαστικότητα στη μελέτη της βιβλιογραφίας, όπως επίσης και το γεγονός ότι αποτελεί, προφανώς, το έργο ενός ανθρώπου με ακαδημαϊκή παιδεία. Ωστόσο, μας εκπλήσσει το γεγονός ότι διατυπώνει ισχυρισμούς χωρίς να προσπαθεί καν να τους στηρίξει. Με άλλα λόγια, σκοπός του βιβλίου της είναι να ανασκευάσει την υπόθεση, σύμφωνα με την οποία ο Χριστιανισμός σήμανε τη ρήξη στην πολιτιστική εξέλιξη της ανθρωπότητας. Και όταν δηλώνει ότι η»η παγανιστική θρησκεία δεν έσβησε την Υπατία, όπως δεν έσβησαν τα μαθηματικά και η ελληνική φιλοσοφία», θα περιμέναμε να μας δώσει σαφείς αποδείξεις αυτού του ισχυρισμού. Δηλαδή, τίνος πράγματος υπήρξε, συγκεκριμένα, μια πολιτιστική συνέχεια μετά το θάνατο της Υπατίας.

Αν δεν επρόκειτο για ρήξη αλλά όντως για κάποια συνέχεια, για ποιο λόγο έπρεπε να επανανακαλυφθεί η αναισθησιολογία, όταν πια είχε κάνει την είσοδό του ο 20ος αιώνας; Κοντολογίς, γνωρίζουμε ότι εδώ και πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια οι αλεξανδρινοί γιατροί τη χρησιμοποιούσαν, μεταξύ άλλων, και στις εγχειρίσεις ματιών, οι οποίες χρονολογούνται επίσης σχετικά πρόσφατα. Και γιατί έπρεπε να ανακαλυφθεί εκ νέου το σκυρόδεμα στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, όταν η χρήση του ανάγεται στον 3ο αιώνα π. Χ.; Γιατί ο γιατρός Μιγέλ Σερβέτ από την Τουδέλα κάηκε στην πυρά με την κατηγορία του αιρετικού, ενώ το μοναδικό του κρίμα ήταν ότι μελέτησε την κυκλοφορία του αίματος των πνευμόνων, την ώρα που αυτό ήταν κάτι που το γνώριζε οποιοσδήποτε αλεξανδρινός γιατρός αιώνες πριν γεννηθεί η Υπατία; Ο κατάλογος των ερωτημάτων θα ήταν ατελείωτος. Αποτελεί, ωστόσο, γεγονός ότι μετά το θάνατο της Υπατίας τα μαθηματικά και η αστρονομία απέμειναν σαν την ωραία κοιμωμένη του δάσους που περιμένει το φιλί του μαγεμένου πρίγκιπα της Αναγέννησης.

Μπορούμε τέλος να υποστηρίξουμε ότι ο αρχαίος πολιτισμός δεν πέθανε από φυσικό θάνατο, αλλά δολοφονήθηκε. Και οι δολοφόνοι του έχουν όνομα. Ένας από αυτούς ήταν ο Κύριλλος, η ενσάρκωση ενός σκοταδιστικού κινήματος που βύθισε την Ευρώπη σε μια από τις πιο ολέθριες περιόδους της ιστορίας της. Αυτός ο πολιτισμός δολοφονήθηκε, όπως δολοφονήθηκε και η Υπατία. Και αν η Υπατία μεταβλήθηκε σε σύμβολο, δίνοντας όνομα σε έναν μύθο, είναι επειδή ο θάνατός της συμπίπτει ακριβώς με το θάνατο εκείνου του πολιτισμού.

Δεν παύει να είναι σημαντικό ότι, από τη ζωή της Υπατίας, το μόνο για το οποίο μπορούμε να είμαστε βέβαιοι είναι ο τρόπος δολοφονίας της. Ο Ταιν έλεγε πως, όταν γίνεται ένα ναυάγιο, οι θησαυροί καταποντίζονται στο βάθος της θάλασσας, ενώ τα σκουπίδια επιπλέουν. Η Υπατία αποτελεί μέρος εκείνων των χαμένων θησαυρών. Διέπραξε την απρονοησία να προωθήσει τα μαθηματικά σε μια χρονική στιγμή που όλες οι επιστήμες θεωρούνταν προσβολή προς τα θεια και μερικοί πατέρες της Εκκλησίας υποστήριζαν εκ νέου τη θεωρία σύμφωνα με την οποία η Γη είναι επίπεδη και το σύμπαν έχει το σχήμα της Κιβωτού. Είχε την τόλμη να δεχθεί μαθητές από όλες τις θρησκείες, σε μια εποχή που οι σπουδές πραγματοποιούνταν σε ξεχωριστές σχολές για τα τρία μεγάλα θρησκευτικά κινήματα: το Χριστιανισμό, τον Ιουδαϊσμό και εκείνο το σύνολο των θρησκειών που συνηθίζουμε να αποκαλούμε «παγανιστικές». Είναι αυταπόδεικτο γεγονός ότι ο θάνατός της ήρθε ως αποτέλεσμα του πρώτου κυνηγιού μαγισσών που γνωρίζουμε.

Της έλαχε να ζήσει σε καιρούς δύσκολους, που θα μπορούσαν να συγκριθούν με εκείνους που βίωσε μια οικογένεια Εβραίων στα χρόνια του ναζισμού: στα είκοσι ένα της χρόνια είδε με τα ίδια της τα μάτια την καταστροφή του Σεράπειου και, μαζί, εκείνη των χώρων του Μουσείου και της μεγάλης Θυγατρικής Βιβλιοθήκης, όπως και την κατεδάφιση όλων των παγανιστικών ναών της Αλεξάνδρειας. Αυτή η διαδικασία σάρωσης του παγανισμού άγγιξε το απόγειό της το 391 και μπορεί να θεωρηθεί ότι ολοκληρώθηκε γύρω στο 400. Αν υπάρχει κάποιο θαύμα που αξίζει να αναφερθεί σε όλη την ιστορία του Χριστιανισμού, είναι το γεγονός ότι η Υπατία θα επιζήσει μέχρι τη Σαρακοστή του 514.

Όταν, στις 17 Οκτωβρίου του 412, ο Κύριλλος ανέρχεται στο αρχιεπισκοπικό θρόνο της Αλεξάνδρειας, απομένουν στην Υπατία δύο χρόνια ζωής ακόμα. Αυτός ο άνθρωπος, τον οποίο η εγκυκλοπαίδεια Λαρούς χαρακτηρίζει «παθιασμένο υπέρμαχο της ορθοδοξίας» και που στις μέρες μας θα τον βλέπαμε σαν διαβολικό Ταλιμπάν, έφερε στη συνείδησή του το βάρος του θανάτου διακοσίων πενήντα περίπου χιλιάδων Ιουδαίων. Γι’ αυτό ο Κάρλχαϊντς Ντέσνερ, στην Εγκληματική Ιστορία του Χριστιανισμού, τον θεωρεί προάγγελο του Χίτλερ και απαλλάσσει τον δεύτερο από την απάνθρωπη σύλληψη της λεγόμενης «τελικής λύσης» (Endlösung). Θέλω να επισημάνω την έλλειψη ηθικών δισταγμών από την πλευρά εκείνου του ανθρώπου, προκειμένου να τονίσω το γεγονός ότι η επιρροή της Υπατίας στην Αλεξάνδρεια πρέπει να ήταν πολύ μεγάλη. Γι’ αυτό ο Κύριλλος δεν τόλμησε να της επιτεθεί καταμέτωπο, αλλά εξαπέλυσε προηγουμένως μια καλά ενορχηστρωμένη εκστρατεία δυσφήμισης ενώπιον των πιστών του για να τους αποδείξει ότι εκείνη η γυναίκα ασκούσε τη μαγγανεία και τη μαύρη μαγεία. Το ότι αφοσιώθηκε στα μαθηματικά και στην αστρονομία, το ότι κατασκεύασε επιστημονικά όργανα και είχε έφεση προς τη μουσική, αποτέλεσαν ενδείξεις περισσότερο και από επαρκείς. Ο Ιωάννης, επίσκοπος της Νικίου, πρωτεύουσας της αιγυπτιακής επαρχίας Προσωπίτιδας, γιόρτασε το θάνατό της και τον δικαιολόγησε με τα εξής λόγια: «Ήταν πάντα θιασώτης της μαγείας, των αστρολάβων και των μουσικών οργάνων».

Εμείς θα λέγαμε ότι η Υπατία υπήρξε θιασώτης της γνώσης. Αν στην κοινωνία μας έχουμε σημειώσει σημαντικές προόδους στις επιστήμες αυτό οφείλεται στο ότι γενιές στοχαστών αψήφησαν το θάνατο και τα βασανιστήρια, διασώζοντας το πολιτιστικό κεφάλαιο των Ιώνων με τον αθεϊστικό ορθολογισμό τους. Και, ακόμα, επειδή ερεύνησαν τον κόσμο που μας περιβάλλει χωρίς την τροχοπέδη κάποιων παράλογων δεισιδαιμονιών. Σε αυτή την πάλη για την ελευθερία της σκέψης, η Υπατία εξακολουθεί να αποτελεί παράδειγμα ακεραιότητας και θάρρους. Ένα παράδειγμα που μας θυμίζει ότι απέχουμε πολύ ακόμη από την άρση της βιβλικής κατάρας που έκανε τη γυναίκα υποκείμενη στον άντρα. Έτσι, σε έναν κόσμο όπου δεν θα δέσποζε η ανδροκρατία, δεν θα θυμόμασταν τον Τζορντάνο Μπρούνο ως τον πρώτο μεγάλο στοχαστή που άφησε την τελευταία του πνοή υπερασπιζόμενος τις ιδέες του αλλά την Υπατία την Αλεξανδρινή.

Πηγή:

Πέδρο Γκαλβεθ, Υπατία, η γυναίκα που αγάπησε την επιστήμη, μετ. Λήδα Παλλαντινού, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2009.



Ο θάνατος της Υπατίας, έργο του William Mortensen (1897–1965).

Βιβλία σχετικά με την Υπατία στα ελληνικά

Γκάλβεθ, Πέδρο, Υπατία: Η γυναίκα που αγάπησε την επιστήμη μτφρ. Λήδα Παλλαντίου, εκδόσεις Μεταίχμιο
Άννας Γκέρτσου-Σαρρή, Σχετικά με την Υπατία..., εκδόσεις Κέδρος.
Dzielska Maria, Υπατία η Αλεξανδρινή μτφρ. Γιώργος Κουσουνέλος, εκδόσεις Ενάλιος
Γκαμπριέλ Τραριέ, Υπατία, μτφρ. Γιάννης Καρβέλας, εκδόσεις University Studio Press.
Δημήτρης Βαρβαρήγος, Υπατία, ιστορικό μυθιστόρημα, εκδόσεις Εντύποις
Λεκόντ Ντε Λιλ, Υπατία και Κύριλλος, μονόπρακτο ποιητικό δράμα, μτφρ. Ιωάννης Μποζίκης, εκδότεις Μποζίκης.

Τελευταία Ενημέρωση στις Τετάρτη, 22 Οκτώβριος 2014 23:07


ΠΗΓΗ:http://koinotopia.gr

 Το Ιερό Δαχτυλίδι: Μερικά λιγότερο γνωστά ιερά γύρω από τη Σπάρτη

 Θεοί και Τόποι 
 
 ο κείμενο αυτό παρουσιάζουμε μερικά υπαίθρια ιερά που είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστα. Βρίσκονται ανατολικά της Σπάρτης, κοντά στο χωριό Χρύσαφα και τους λόφους γύρω από αυτό. Αυτά τα ιερά αποτελούν έναν «ιερό δαχτυλίδι»  που περιβάλλει το σύγχρονο χωριό.
και βρήκαν μεγάλες περιοχές όχι μόνο των αρχαϊκών περιόδων, αλλά και της προϊστορικής και μετα-ρωμαϊκή εποχής».
Κατ ‘ αρχάς, θα εξετάσουμε την ετυμολογική ερμηνεία του ονόματος του κάθε τόπου. Τα περισσότερα από αυτά αφορούν την αρχαϊκή περίοδο και μερικά ανήκουν στη Βυζαντινή εποχή. Στη συνέχεια, θα παρουσιάσουμε κάθε τοποθεσία με λεπτομέρεια.

Η Αίγιλα του Ταινάρου...σταθμός στό ταξίδι από τόν άλλο κόσμο.

Ο Αριστομένηςήταν ο βασιλιάς των Μεσσηνίων κατά το Β’ Μεσσηνιακό Πόλεμο (685-668π.Χ.), και η πράξη του αυτή εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο των εχθροπραξιών, σε μια περισσότερο ρεαλιστική ερμηνεία, και το συμπέρασμα που βγαίνει είναι πώς η Αιγίλα ήταν με το πλευρό των Λακεδαιμονίων. Το παράδοξο είναι πώς μια χούφτα γυναίκες, μπόρεσαν να εξουδετερώσουν ομάδα ανδρών πολεμιστών, με πολύ εύκολο τρόπο σύμφωνα με την αφήγηση. Ίσως οι ιέρειες της Δήμητρας να ήταν απόγονοι των Αμαζόνων, που είχαν τερματίσει την εκστρατεία τους τα προγενέστερα χρόνια στην Πύρριχο, σύμφωνα πάντα με τον Παυσανία, και που δεν απέχει πολύ από την Αίγιλα. Ακόμη η βοήθεια της θεάς, ίσως είναι η απλοϊκή ερμηνεία μιας γνώσης και δύναμης που δεν μπορεί να εξηγηθεί. Το σίγουρο είναι πώς και τότε κυρίαρχο ρόλο στην ζωή των ανθρώπων έπαιζε ο έρωτας.
Υπάρχουν στην περιοχή, τα θεμέλια δύο κτισμάτων που οδήγησαν τους ερευνητές να υποθέσουν πώς πρόκειται για κτίσματα του ιερού της Δήμητρας.
Το πρώτο, ένας μικρός ορθογώνιος ναός με πρόναο και σηκό, του οποίου οι διαστάσεις είναι 3,17 επί 3 μέτρα, και το δεύτερο μεγαλύτερος τετράγωνος σηκός με πλευρά 15 μέτρων και περιστύλιο 6 επί 7 κίονες. Το όνομα της περιοχής Κιόνιαοφείλεται στους διάσπαρτους κίονες που υπάρχουν σε αυτή την θέση.Ο ναός σύμφωνα με προφορικές παραδόσεις κατεδαφίστηκε από έναν ηγούμενο τον 19ο αιώνα.
Οι μαρτυρίες από τα κείμενα πιστοποιούν πώς από την απώτερο και άγνωστο παρελθόν η περιοχή του Ταινάρουήταν σπουδαία ναυτική δύναμη. Στα Αργοναυτικά οι Ταινάριοι ορίζονται σαν καταπληκτικοί κωπηλάτες, αλλά και στην συνέχεια καταγράφεται ένας μεγάλος αριθμός λιμένων, για τόσο μικρή γεωγραφική περιοχή.
Ο Ηρόδοτοςαναφέρει, «μόλις δε αναχθεντες, προσέμιξαν τη Πελλοποννησω και περι Πύλον και Ταίναρον γης των Λακεδαιμονίων ανακώχευον τας νέας».
Ο Παυσανίαςέχει πολλές αναφορές, «Και λιμένες ο τε Αχίλλειος εστί και Ψαμαθούς» στην περιοχή του ακροταίναρου «ολιγον δε απωτέρω Μέσσα πόλις και λιμήν»στην περιοχή του Μέζαπου «Χρήσθαι δε Λαι μεν ναυσταθμω δια το ευλίμενον»στον Λακωνικό στο Βαθύ.Σε αυτά να προστεθεί και ο Γερολιμένας, ο Ιερολιμήν, το ιερό λιμάνι που μυστηριακά λέγεται και Θυρίδες, το Οίτυλοκαι πολλά άλλα. Όλα αυτά τα λιμάνια, ίσως και πολλά περισσότερα, είχαν ένα κοινό ελεγκτικό σύνδεσμο, που φαντάζει μυθικός. Την ανεξήγητη μυστηριακή πηγή του Ταινάρου, που μέσα στα νερά της οποίας, έβλεπαν όλα τα πλοία και τα λιμάνια, που αναφέρει ο Παυσανίαςσαν θρύλο, και που οι ιδιότητες της χάθηκαν όταν μια γυναίκα έπλυνε μολυσμένο ρούχο στα νερά της.
Στην ίδια περιοχή τοποθετείται, και η είσοδος στον άλλο κόσμο, και αυτή η αναφορά χωρίς αποδεικτικά, πώς θα μπορούσε άλλωστε να εξηγηθεί μια τέτοια δυνατότητα.
Στράβων (Η 369)«εν δε τώ κόλπω της παραλίας το μέν Ταίναρον ακτη εστί εκκειμένη, Το ιερόν έχουσα του Ποσειδώνος, εν άλσει ιδρυμένον. Πλησίον δε εστίν άντρον, δια ου τον Κερβερον αναχθηναι μυθεύουσιν υφ Ηρακλέους έξ άδου».
Έχει λοιπόν αναφερθεί από πολλούς η πύλη για τον «Άλλο κόσμο»και δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ακόμη και αν δεν υπάρχουν τεκμήρια. Άλλωστε οι παραδόσεις και η πίστη των ανθρώπων αποτελεί το κυριότερο τεκμήριο για κάθε ανεξήγητο, και επιβεβαιώνεται από την μυθική είσοδο στην άγνωστη διάσταση, οντοτήτων που είχαν περισσότερες από τις ανθρώπινες δυνατότητες. Ο Ηρακλής, ο Ορφέας,ο Οδυσσέαςαποτέλεσαν ταξιδιώτες στον άλλο κόσμο, και το σημαντικότερο επανήλθαν στον δικό μας. Αυτό θεωρητικά αποδεικνύει πώς το ταξίδι είναι αμφίδρομο, με την διαφορά πώς η επιστροφή είναι εξασφαλισμένη αν ο ταξιδιώτης έχει ιδιότητες πάνω από τις ανθρώπινες. Είναι λοιπόν οι Πύλες του Άδουστο Ταίναρο είσοδος στον κόσμο μας;
Μια απλή ετυμολογική ανάλυση, σε μερικές ονομασίες, μπορεί να οδηγήσει την σκέψη μας σε μια διαφορετική ερμηνεία, πνευματική και έξω από τα όρια των όσων αντιλαμβανόμεθα με τις αισθήσεις μας που είναι άλλωστε ελάχιστα.

Ταίναρο {1 τανύωθέτω σε σφοδρή κίνηση 2 αρα αρέομαι= προσεύχομα}
Αίγιλα{1 αϊκή -α (επιτατ.) + ίκω- ορμητική κίνηση, σπουδή, ορμή, αλλά και Αιγίς=προστασία,2 λα - οράω (δασ.) όρομαι (ορούω = εποπτεύω), αφοράω, ολάω (ρ-λ), λάω, αντιλαμβάνομαι, προνοώ, επί της διανοητικής οράσεως, διακρίνω}.
Πύρριχος{πυρρός [πύρινος- πυρνός - πυρρός (ρν-ρρ)]- φλογωπός, + ιχώρ [ικμάς - ικάς - ιχώρ (κ-χ, α-ω)]- ο αιθέριος χυμός ο ρέων στις φλέβες των θεώ}.
Λαάς{πέτρα, ο πύρινος λίθος εξ ουρανού(μετεωρίτης), το ουράνιο και φωτεινό, το πνευματικό}
Λακεδαίμων{Λακε=ξεφωτο,κοιλαδα+δαίμων=άυλη οντότητα, τοποθεσία εγκατάστασης πνευμάτων οντοτήτων πέραν της υλικής υπόστασης}
Σπάρτη{Σπείρω ,σπειροειδές DNA, ο τόπος της σποράς από τις οντότητες, για την υλοποίηση τους, και την προσαρμογή τους στον υλικό αισθητό κόσμο}
Γύθειο{κύω-ένγκυος= αναπτύσσω, προστατεύω, η περιοχή της κυοφορίας και της προστασίας μέχρι την ολοκλήρωσή τους}
Για να νοιώσουμε όμως αυτό διαφορετικό ταξίδι θα ξεχάσουμε τις συμβατικές επιστημονικές αποδείξεις. Ο κόσμος χωρίζεται με μια ερμηνεία της μυθολογίας σε ορατό και μη, ή διαφορετικά σε υλικό και άυλο. Βάση ήταν η Γαία (Δαματερ=Γη μητέρα). Σε αυτήν κυρίαρχος ήταν ο Ποσειδών (Πόσσις+δα), στον ουρανό ήταν ο Δίας ( ο σπόρος γονιμοποίησης της Δα), και το υπόλοιπο ελέγχοταν από τον Άδη.
Ο Άδης στην δωρική διάλεκτο Άδας, σημαίνει αυτόν που δεν έχει Δα=γη, δηλαδή σε ελεύθερη μετάφραση το άυλο σύμπαν με όλα όσα εμπεριέχονται σε αυτό.
Λακωνικά λοιπόν το ταξίδι θα μπορούσε να ήταν κάπως έτσι.
Αποφασίστηκε ή έλευσις, με σκοπό να δημιουργηθεί ή να εμπλουτισθεί ο υλικός κόσμος με ένα είδος που θα κυριαρχούσε σε αυτόν, από δυνάμεις προερχόμενες από τον άυλο συμπαντικό κόσμο, τον κόσμο του Άδη, τον άλλο κόσμο, και όχι κατ ανάγκη τον κάτω κόσμο. Μία πύλη εισόδου στην περίπτωσή μας το Ταίναρο, και συγκεκριμένα οι Πύλες του Άδου. Μυθολογικές μαρτυρίες, την παρουσιάζουν σαν πύλη εξόδου προς τον άλλο κόσμο, αλλά η επάνοδος του Ηρακλή, του Ορφέα και άλλων, αποδεικνύει πώς η διέλευση είναι αμφίδρομη, όταν ο ταξιδιώτης συγκεντρώνει κάποιες προϋποθέσεις. Η είσοδος δυνάμεων έγινε από το Ταίναρο, και στην συνέχεια ακολουθούν τα στάδια της προσαρμογής τους στον φυσικό μας κόσμο.Ανάμνηση ρεαλιστική μέσα στον χρόνο, που μετατρέπεται σε ένδειξη αφού υπερκαλύπτει όλες τις θρησκευτικές αναζητήσεις μέχρι σήμερα, είναι η εκκλησία των «Αγίων Ασωμάτων»σύμβολο σύνδεσης του άυλου με τον υλικό κόσμο.
Στην Αίγιλα χαλιναγωγούν και προσαρμόζουν της δυνάμεις τους, με σκοπό να προστατευθούν από την φυσική επίδραση. Στην Πύρριχο μετατρέπονται και μεταλλάσσονται με σκοπό να ενταχθούν στην φυσική ακολουθία, που ορίζουν οι φυσικοί κανόνες του κόσμου μας. Στην Λάας εγκαθίστανται και θέτουν σε εφαρμογή το σχέδιο για το οποίο έγινε όλη η διαδικασία. Η Λακεδαίμων ορίζει τον τόπο εφαρμογής του σχεδίου, η Σπάρτη την έδρα της υλοποίησης και το Γύθειο την ανάπτυξη και την εξέλιξη της όλης διαδικασίας. Το αποτέλεσμα της διαδικασίας είμαστε εμείς οι άνθρωποι το κόσμημα αλλά και το τραγικότερο των όντων, που αναλάβαμε από ένα σημείο και μετά να τα φέρουμε εις πέρας μόνοι μας. Τα όπλα μας η δυνατότητα της σταδιακής κυριαρχίας στον φυσικό κόσμο, η δυνατότητα της αναπαραγωγής, και η ικανότητα να ενεργούμε αυτόβουλα και με πλήρη ελευθερία.
Η δυνατότητα αναπαραγωγής αρχικά υπήρχε μόνο στην Γαία, γι αυτό και στα παραπάνω ονόματα δεν υπάρχει το αρσενικό. Αργότερα με την προσθήκη του σπόρου, και για την διαιώνιση του εμφανίσθηκε η ανάγκη του αρσενικού.
Ο χρόνος μας είναι και συγκεκριμένος σαν άτομα, αλλά και αιώνιος σαν είδος. Είναι όμοιος ο ρόλος μας με τους αθλητές της σκυταλοδρομίας, που καθιστά τον κάθε ένα από μας σημαντικό για το σύνολο του σκοπού. Το πιθανότερο εκείνοι που δεν κάνουν καλά την δουλειά που τους έχει ορίσει η μοίρα, να ξανάρθουν, και να ξανάρθουν μέχρι να το πετύχουν.
Κάπως έτσι ή και διαφορετικά, είναι το κυκλικό ταξίδι μας, με περιόδους, μήκη κυμάτων, ταλαντώσεις και συχνότητες, που σε μεγάλο βαθμό καθορίζονται από εμάς όλους, και ας μην το έχουμε συνειδητοποιήσει.
Από την στάση μας και τις ενέργειές μας καθορίζονται η ευτυχία ή ζωή μας, και αυτή ακόμη η Συμπαντική μονάδα.


Φωτογραφίες : Γιάννης Κοφινάς
Ετυμολογικό Λεξικό : Σταύρος Ν.Βασδέκης

    Καλεσμένος στην ραδιοφωνική εκπομπή των Γ. Λεκάκη και Α. Μαζαράκη, ο οικονομολόγος-συγγραφέας Λεωνίδας Μπίλλης. Η
εκπομπή μεταδόθηκε από τον "901 Παραπολιτικά στα FM", τα μεσάνυχτα της 16.3.15.

Οι εκστρατείες του Δωριέα του Λακεδαιμονίου: Ένα άγνωστο επεισόδιο του Ελληνικού αποικισμού

Του Περικλή Δεληγιάννη

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ
(1) Diodorus Siculus: HISTORICAL LIBRARY.
(2) Herodotus: HISTORIES.
(3) Pugliese Carratelli G. (Editore): THE WESTERN GREEKS, Venezia-Milano: Bompiani, 1996.

Περί το τέλος του 6ου αιώνα π.Χ. ο Αγιάδης Αναξανδρίδας, ένας από τους δύο Σπαρτιάτες βασιλείς, δυσκολευόταν να αποκτήσει τέκνα από την πρώτη σύζυγο του.

Οι Σπαρτιάτες έφοροι του επέβαλλαν να λάβει και δεύτερη σύζυγο προκειμένου να αποκτήσει διάδοχο. Από τη δεύτερη γυναίκα του ο Αναξανδρίδας απέκτησε τον Κλεομένη, ο οποίος έμελε να εξελιχθεί σε έναν από τους ικανότερους Σπαρτιάτες βασιλείς. Ωστόσο, λίγο μετά τη γέννηση του, η πρώτη γυναίκα του Αναξανδρίδα γέννησε επίσης γιο, τον Δωριέα. Παρότι ο Δωριέας προερχόταν από την πρώτη σύζυγο, ο Κλεομένης διαδέχθηκε τον Αναξανδρίδα ως πρωτότοκος. Ο Δωριέας, χολωμένος από την ανάληψη της εξουσίας από τον Κλεομένη, οργάνωσε αποικιστική αποστολή προκειμένου να εγκαταλείψει για πάντα τη Σπάρτη (515 π.Χ.). Η πρώτη επιλογή του ήταν η περιοχή του ποταμού Κίνυπα στη Λιβύη. Οι άνδρες που τον ακολούθησαν αναφέρονται ως «Λακεδαιμόνιοι» και φαίνεται ότι περιελάμβαναν ελάχιστους Σπαρτιάτες πολίτες («ομοίους»).
Όσοι «όμοιοι» τον ακολούθησαν θα ήταν προσωπικοί φίλοι του, μέλη της πολιτικής φατρίας του. Οι περισσότεροι άνδρες του προέρχονταν από άλλες κατηγορίες Λακεδαιμονίων, κυρίως από υπομείονες (έκπτωτους πολίτες, που μόλις είχαν αρχίσει να αυξάνονται), περιοίκους καθώς και από Πελοποννησίους συμμάχους.


Ένα τμήμα της Λιβύης, η Κυρηναϊκή, είχε ήδη αποικισθεί από αποίκους Λακεδαιμονίων. Οι Κυρηναίοι προέρχονταν από τη νήσο Θήρα, μία λακωνική αποικία. Επιπρόσθετα, κοντά στον γειτονικό ποταμό Κίνυπα υπήρχε η πόλη Οία, αναφερόμενη αργότερα ως καρχηδονιακή αποικία. Ωστόσο η ονομασία της ανήκει σε μία θηραϊκή πόλη και επομένως ίσως ιδρύθηκε από Θηραίους ή Κυρηναίους αποίκους. Πιθανώς οι Καρχηδόνιοι εκδίωξαν αργότερα τους Έλληνες αποίκους της λιβυκής Οίας, αποικίζοντας την με Φοίνικες. Οι Κυρηναίοι υποστήριξαν την αποικιστική εκστρατεία του Δωριέα στη Λιβύη για λόγους επιβίωσης. Τη συγκεκριμένη εποχή βρίσκονταν ανάμεσα σε δύο «πυρά». Στα ανατολικά τους, οι Πέρσες του βασιλιά Καμβύση είχαν κατακτήσει την Αίγυπτο απειλώντας τους άμεσα. Στα δυτικά, οι Καρχηδόνιοι επεκτείνονταν διαρκώς πλησιάζοντας επικίνδυνα τα κυρηναϊκά σύνορα. Οι Κυρηναίοι, που είχαν συμπληρώσει μόλις έναν αιώνα στην περιοχή, κινδύνευαν να συνθλιβούν και πιθανώς να εκδιωχθούν πάλι προς την Ελλάδα. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η αποστολή του Δωριέα οργανώθηκε από το επίσημο σπαρτιατικό κράτος, πιθανώς αποτελούσε μέτρο το οποίο έλαβε η Σπάρτη για τη σωτηρία της αποικίας της, Κυρήνης. Ήταν επόμενο να δράσει για τη σωτηρία της τελευταίας, ειδικά σε μια εποχή που ο Ελληνισμός κινδύνευε από την επέκταση των εχθρών του από την Ανατολή (Πέρσες και Συροφοίνικες) και τη Δύση (Καρχηδόνιοι και Ετρούσκοι). Οι Κυρηναίοι θα ήταν ευτυχείς από την ίδρυση μιας «δίδυμης» δωρικής αποικίας στον Κίνυπα η οποία θα ενίσχυε υπέρμετρα το ελληνικό στοιχείο στη Λιβύη.

Η σπαρτιατική αποστολή οδηγήθηκε αρχικά από Θηραίους ναυτικούς έως την Κυρήνη (515/4 π.Χ.). Εκεί ο Δωριέας συνάντησε τον εξόριστο Φίλιππο από τον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας, τον οποίο ενσωμάτωσε μαζί με τους συντρόφους του στη δύναμη του. Οι Λακεδαιμόνιοι προχώρησαν με την κυρηναϊκή βοήθεια έως τη χώρα του Κίνυπα όπου ίδρυσαν μια πόλη. Οι άποικοι αντιμετώπισαν από την αρχή τις επιθέσεις των ιθαγενών Λιβύων. Η δε Καρχηδόνα θεωρούσε την περιοχή δική της σφαίρα αποικισμού και ανησύχησε από την ίδρυση αποικίας της ισχυρής Σπάρτης κοντά στα σύνορα της. Ο Ελληνες άποικοι κρατήθηκαν στην περιοχή περισσότερο από δύο χρόνια, αποκρούοντας τις λιβυκές επιθέσεις (514-512/511 π.Χ.). Τελικά οι Καρχηδόνιοι ενώθηκαν με τους Λίβυες και εκδίωξαν τους Λακεδαιμόνιους από τον Κίνυπα. Ο Δωριέας και οι άνδρες του επέστρεψαν στη Σπάρτη, ωστόσο η αποικιστική εκστρατεία τους δεν ήταν μάταιη. Οι Καρχηδόνιοι, οι οποίοι εποφθαλμιούσαν την Κυρηναϊκή, κατανόησαν ότι αν προωθούντο πέρα από τον ποταμό Κίνυπα, θα «πυροδοτούσαν» νέα σπαρτιατική ή άλλη ελληνική εκστρατεία για την προστασία των Κυρηναίων. Οι Καρχηδόνιοι είχαν ήδη δύο ανοικτά μέτωπα με τους Έλληνες στη Σικελία και την Ισπανία (εναντίον της Μασσαλίας) και δεν επιθυμούσαν το άνοιγμα τρίτου. Αργότερα συμφώνησαν με τους Κυρηναίους στον καθορισμό των κοινών συνόρων τους στους Βωμούς των Φιλαίνων, στον Κόλπο της Μεγάλης Σύρτεως. Κατά την ελληνιστική περίοδο, τα σύνορα της Κυρηναϊκής επεκτάθηκαν εις βάρος της καρχηδονιακής επικράτειας, όταν οι Καρχηδόνιοι υποχώρησαν μπροστά στο πανίσχυρο πτολεμαϊκό βασίλειο στο οποίο είχαν ενσωματωθεί οι Κυρηναίοι.

Ο Δωριέας και οι άνδρες του οργάνωσαν νέα αποικιστική αποστολή στη Μεγάλη Ελλάδα με στόλο πέντε τριήρων, από τις οποίες η μια ήταν κροτωνιατική. Η τελευταία ανήκε στον Φίλιππο και τους άλλους εξόριστους Κροτωνιάτες, οι οποίοι ευελπιστούσαν να επιστρέψουν στην πόλη τους. Το νέο στρατιωτικό σώμα του Δωριέα αποτελείτο επομένως από τα πληρώματα πέντε τριήρων, δηλαδή 1.000 άνδρες: Λακεδαιμόνιους, άλλους Πελοποννήσιους, Κροτωνιάτες, ενώ μια πηγή αναφέρει και 100 Αθηναίους ανάμεσα τους. Το σώμα αποβιβάστηκε κατά το πιθανότερο στον Τάραντα, σπαρτιατική αποικία της Κάτω Ιταλίας. Ο Δωριέας βάδισε στα δυτικά και βρήκε τους Κροτωνιάτες σε πόλεμο με τους πρώην συμμάχους τους, Συβαρίτες. Ο Δωριέας επέλεξε να ενισχύσει τον Κρότωνα λόγω και της παρουσίας του Φιλίππου στη δύναμη του. Οι Κροτωνιάτες και οι άνδρες του Δωριέα κατέλαβαν και κατέστρεψαν τη Σύβαρι (511/510 π.Χ.) αλλά οι δεύτεροι δεν παρέμειναν στην Ιταλία, ούτε καν οι Κροτωνιάτες εξόριστοι του Φιλίππου. Φαίνεται ότι αντιμετώπισαν την εχθρότητα των Ιταλιωτών Ελλήνων, ανάμεσα τους και των συμμάχων τους Κροτωνιατών. Κανείς από εκείνους, πιθανώς ούτε οι Ταραντίνοι, δεν επιθυμούσαν την ίδρυση μιας ισχυρής σπαρτιατικής αποικίας που θα αντικαθιστούσε τη Σύβαρι, συνιστώντας απειλή για την ευημερία τους.

Οι πολυπλάνητοι Έλληνες του Δωριέα έπλευσαν ή βάδισαν κατά μήκος της βόρειας ακτής της Σικελίας, καταλήγοντας στο βορειοδυτικό άκρο της, στην περιοχή του όρους Έρυκος. Εκεί ίδρυσαν την Ηράκλεια. Η νέα πόλη ήταν απομονωμένη από τις άλλες ελληνικές σικελιωτικές περιοχές, περιβαλλόμενη από τα εδάφη των Φοινίκων και των Ελύμων (γηγενών της Σικελίας), ωστόσο άνθησε και ισχυροποιήθηκε γρήγορα σε δύο ή τρία χρόνια. Οι Καρχηδόνιοι θορυβήθηκαν από τη νέα ελληνική εγκατάσταση στη βορειοδυτική Σικελία η οποία ανήκε στη σφαίρα επιρροής τους, περισσότερο από το ότι ιδρύθηκε από τους Λακεδαιμόνιους του Δωριέα, «γνώριμους» τους από τον Κίνυπα. Εστειλαν ένα εκστρατευτικό σώμα το οποίο ενώθηκε με τις δυνάμεις των Σικελοφοινίκων και των Ελύμων, συντρίβοντας τελικά τις περιορισμένες δυνάμεις του Δωριέα (508/7 π.Χ.). Ο Σπαρτιάτης ηγέτης και οι τρεις από τους τέσσερις υπαρχηγούς του, συμπεριλαμβανομένου του Φιλίππου του Κροτωνιάτη, σκοτώθηκαν. Ειδικά οι Εγεσταίοι Έλυμοι εντυπωσιάστηκαν από τη μαχητικότητα του Φιλίππου και του απέδωσαν τιμές ήρωα. Η Ηράκλεια καταστράφηκε από τους Καρχηδονίους και οι επιζώντες κάτοικοι της κατέφυγαν στη χώρα του Σελινούντα. Ο μόνος επιζών υπαρχηγός του Δωριέα ήταν ο Ευρυλέων ο οποίος κατέλαβε τη σελινούντια αποικία Μινώα, μετονομάζοντας την σε Ηράκλεια (Μινώα). Ο Ευρυλέων επιτέθηκε στον Σελινούντα και ανέτρεψε τον τύραννο του, Πυθαγόρα. Όμως έγινε ο ίδιος τύραννος της πόλης, σκοπεύοντας ίσως να συνεχίσει τον πόλεμο εναντίον των Καρχηδονίων. Οι Σελινούντιοι τον ανέτρεψαν σύντομα και τον φόνευσαν στην Αγορά της πόλης.

Το 489/8 π.Χ. πέθανε στη Σπάρτη ο βασιλιάς Κλεομένης. Τον διαδέχθηκε ο νεότερος γιος του Αναξανδρίδα, ο Λεωνίδας, που έμελε να ηγηθεί των Σπαρτιατών στη μάχη των Θερμοπυλών (480 π.Χ.) γράφοντας τη λαμπρότερη σελίδα της σπαρτιατικής Ιστορίας. Ο Αναξανδρίδας ευτύχησε να αποκτήσει τρεις σπουδαίους γιους, καθένας από τους οποίους έγραψε τη δική του ιστορία. Ο Δωριέας μπορεί να μην είναι τόσο γνωστός όσο οι δύο ένδοξοι αδελφοί του, ωστόσο η ανεξάντλητη ενεργητικότητα και η ακλόνητη επιμονή του να αποκτήσει μια νέα πατρίδα, μακριά από τη Σπάρτη που τόσο τον λύπησε, καταδεικνύουν μια ισχυρή προσωπικότητα. Αν είχε παραμείνει στη Σπάρτη, θα είχε διαδεχθεί τον Κλεομένη και πιθανώς θα ήταν εκείνος ο οποίος θα αντιμετώπιζε τους Πέρσες στις Θερμοπύλες «κλέβοντας» την αιώνια δόξα από τον Λεωνίδα, τον γνωστότερο Σπαρτιάτη όλων των εποχών.

ellinonpaligenesia
istorikathemata.com
eriklisdeligiannis.wordpress.com
aioniaellinikipisti

πηγη: http://master-lista.blogspot.gr

“Οι αινιγματικές σφίγγες της Λακωνίας και η άγνωστη ιστορία των ελληνικών πυραμίδων”


                            γράφει ο Νίκος Μπακής _________________________________________________________________________

Ποιος θα το φανταζόταν πως μια σφίγγα θα προκαλούσε τόσο μεγάλο σαματά στο διαδίκτυο, λίγες μόνο μέρες πριν την κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση της 25ης Ιανουαρίου; Αφορμή της όλης ιστορίας στάθηκε μια φωτογραφία την οποία είχα αναρτήσει σε ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης (facebook) και απεικόνιζε ένα κεφάλι αγνώστου ταυτότητος λαξευμένο πάνω σε βράχο, το οποίο είχε καταπληκτική ομοιότητα με κεφάλι αιγυπτιακής σφίγγας. Και όπως ήταν αναμενόμενο, άναψε φωτιές στο διαδίκτυο μέσα σε λίγες μόνο ώρες.

Το μυστηριώδες αυτό πρόσωπο βρέθηκε στα Βάτικα Λακωνίας, στο χωριό Βιγκλάφια, κοντά σε θεμέλια αρχαίας πυραμίδας. Τέτοια παρόμοια ευρήματα, τα οποία αναπαριστούν σφίγγες ή άλλα μυθολογικά τέρατα, έχουν βρεθεί και στον Ταΰγετο. Ο Ταΰγετος, ως γνωστόν, κρύβει πολλά
ανεξήγητα μυστικά. Ένα από αυτά είναι πως στην κορυφή του υπέροχου















αυτού γίγαντα υπάρχει μια τεράστια αινιγματική πυραμίδα, γνωστή από την αρχαιότητα κι ως «Ταλετόν». Αν παρατηρηθεί προσεκτικά η κορυφή από τη Σπάρτη ή το βόρειο Πάρνωνα, τότε μόνο διαπιστώνεται το τέλειο γεωμετρικό σχήμα μιας πυραμίδας.

Ο συγγραφέας και ερευνητής Βασίλειος Βασιλάκος* υποστηρίζει ακράδαντα ότι η πυραμίδα του Ταϋγέτου είναι το κέντρο του κόσμου. Έρευνες που έγιναν στην Αίγυπτο και στη γεωδαισία των αιγυπτιακών πυραμίδων απέδειξαν ότι η περιοχή της Λακωνίας είναι η γένεση της προϊστορίας του ανθρώπου στη Μεσόγειο [το μέσον της γης]. Από εδώ ξεκίνησε ο προϊστορικός άνθρωπος με πολιτιστικές ιδιότητες και εξαπλώθηκε επάνω στη γη. Οι πυραμίδες είναι λοιπόν πετροειδή βουνά στις κορυφές οροσειρών και έχουν καθαρά ηλιακό συμβολισμό. Πυραμίδα καλείται τμήμα σκιάς το οποίο προέρχεται από το αιχμηρό βουνό ή αιχμηρό γεωμετρικό σχήμα, όταν βέβαια τη σκιά τη δημιουργεί ο ήλιος. Ετυμολογικά η πυραμίς είναι από το πυρά + οράω-ορώ, δηλαδή βλέπω το φλεγόμενο σώμα του ήλιου.

Αν θέλουμε να μελετήσουμε γιατί έχει πάρει το όνομά του κάποιο χωριό ή τοπωνύμιο, πρέπει να ανατρέξουμε στην ετυμολογία και να βρούμε μετά τον αστρονομικό κώδικα τον οποίο δημιουργεί η

 πυραμίδα του Ταϋγέτου με το συγκεκριμένο άστρο, γαλαξία ή νεφέλωμα. Έτσι εκατοντάδες χωριά της Πελοποννήσου έχουν πάρει το όνομά τους από αστρονομικούς κώδικες οι οποίοι περιστρέφονται γύρω από αυτή την ιερή κορυφή. Ας πάρουμε για παράδειγμα το φαινόμενο του Άστρους Κυνουρίας. Μελετώντας λοιπόν προσεκτικά τις κινήσεις των άστρων μπορούμε να ανακαλύψουμε εκτός από την προέλευση της ονομασίας του και την ακριβή χρονολόγησή του. Προέρχεται από φάσεις τις οποίες δημιούργησε από το 4600 πΧ το άστρο Κύων του Ωρίωνος γύρω από την ιερή αυτή τη κορυφή. Εκεί όπου παρατηρήθηκε το αστρικό φαινόμενο χτίστηκε το ομώνυμο χωριό κ.ο.κ.

Στις 7 Οκτωβρίου και ώρα 17.05΄, η σκιά της πυραμίδας σχηματίζει το τέλειο γεωμετρικό σχήμα
















(ισοσκελές τρίγωνο), γνωστή ως «ιερό βέλος».
Εκείνη την ημέρα το ιερό βέλος έχει κατεύθυνση προς τις πυραμίδες της Αιγύπτου και καταλήγει στον ιερό βράχο της Μέκκας, όπου βρίσκεται ο τόπος προσκυνήματος των μουσουλμάνων. Η πυραμίδα του Ταϋγέτου δίνει επίσης τη δυνατότητα στους ορειβάτες να απολαύσουν ένα μοναδικό υπερθέαμα: την ανατολή του ηλίου. Ο θεός Ήλιος αναδύεται καθημερινά μέσα από τα καταγάλανα νερά του Αιγαίου πελάγους και στα νησιά των Κυκλάδων (ο κύκλος που κάνει ο ήλιος από τον Άδη). Την ημέρα διασχίζει αγέρωχα τον ουρανό μας και λίγο πριν πέσει το σκοτάδι καταδύεται μέσα στα μαγευτικά νερά του Ιονίου, δηλαδή στις Στροφάδες (επιστροφή του ήλιου στον Άδη).

Και τέλος αυτό που με εντυπωσίασε περισσότερο από όλα ήταν όταν πήρα έναν γεωγραφικό χάρτη της Ευρώπης και χάραξα μια γραμμή από βορρά προς ανατολή, έχοντας ως κέντρο την πυραμίδα του Ταϋγέτου. Διαπίστωσα έκπληκτος πως οι δυο άκρες της νοητής αυτής ευθείας κατέληγαν σε δυο σημεία με κοινή ονομασία. Οι περιοχές αυτές δεν ήταν άλλες από το Βατικανό (άνω Βάτικα), το ανεξάρτητο παπικό κρατίδιο της Ιταλίας, και τα Βάτικα Λακωνίας (!). Τα συμπεράσματα δικά σας.

Σε πολλούς είναι γνωστό ότι η περιοχή των Βατίκων έχει ένα πλούσιο ιστορικό παρελθόν. Πολλοί γνωρίζουμε για τη Λακωνική Τρίπολη (Σίδη, Ήτις, Αφροδισιάς), όπου είχε έρθει ο απόγονος του Ηρακλή, ο Βοίας, για να συνενώσει την καινούργια πόλη, τις «Βοιές». Η περιοχή αυτή είναι προστατευόμενη από το ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000. Υπάρχει λίμνη όπου ζουν 132 είδη πουλιών, δασική έκταση του σπάνιου θαλασσόκεδρου, κιβωτιόσχημοι και θολωτοί αρχαίοι τάφοι, μοναδικές σμαραγδένιες παραλίες, η βυθισμένη προϊστορική πολιτεία στο Παυλοπέτρι, η επονομαζόμενη και «Λακωνική Ατλαντίδα», το απολιθωμένο δάσος μήκους 25 χλμ. Εκεί επίσης βρέθηκε και ο περίφημος υπολογιστής των Αντικυθήρων και πάρα πολλά σπήλαια (σπήλαιο της Καστανιάς).

Λίγοι όμως γνώριζαν για τη λεγόμενη πυραμίδα των Βιγκλαφίων. Μια υπόθεση που ακούστηκε περισσότερο τον τελευταίο καιρό, εξαιτίας της απόφασης του υπουργείου Ανάπτυξης να εγκαταστήσει ρυπογόνο θερμοηλεκτρικό εργοστάσιο της ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ, απέναντι ακριβώς από την Ελαφόνησο. Σε μια περίοδο μακράς νηνεμίας της ανθρώπινης βούλησης,
η θάλασσα -νιώθοντας λες την περίσταση- πήρε απόφαση από μόνη της, φουρτούνιασε και μετά από 1.640 χρόνια αποκάλυψε δεκάδες ακόμα αρχαίους τάφους και μνημεία, που είχαν να δουν το φως του ήλιου από τον τρομερό σεισμό του 375 μΧ.

Όταν ο Παυσανίας επισκέφθηκε την περιοχή της Ελαφονήσου [μάλλον πεζός, αφού η Ελαφόνησος χωρίστηκε κατά μία εκδοχή από τη στεριά στο μεγάλο σεισμό του 375 μΧ. Κατά άλλη εκδοχή περιγράφοντας από πλοίο που παρέπλεε τις ακτές], περιγράφει στις περιηγήσεις του (Λακωνικά) ότι είδε ναό της Αθηνάς που λέγεται ότι τον είχε χτίσει ο Αγαμέμνονας, καθώς και τον τάφο του Κινάδου, πλοιάρχου του Μενελάου. Από τις περιηγήσεις του Παυσανία γνωρίζουμε ότι τις πυραμιδοειδείς αυτές κατασκευές τις θεωρούσε ως πολυάνδρια (ομαδικούς τάφους). Το θέμα των πυραμιδοειδώ
ν αυτών κατασκευών στον ελλαδικό χώρο δεν έχει πλήρως φωτιστεί, καθώς άλλοι τα θεωρούν ταφικά μνημεία (όπως ο Παυσανίας). Μετά την αναφορά αυτή του Παυσανία, για περισσότερα από 1.600 χρόνια το θέμα το σκεπάζει η λήθη. Ξαναβγαίνει στην επιφάνεια όταν ο αρχαιολόγος William Martin Leake ανακοινώνει ότι το 1806 ανακάλυψε τα ερείπια της πυραμίδας στα Βιγκλάφια, που την ταυτίζει με τον τάφο του Κινάδου, τον οποίον ανέφερε ο Παυσανίας.

Η αναφορά σε πυραμίδες στον ελλαδικό χώρο γίνεται για πρώτη φορά το
1806, έπειτα από τις αναφορές του Leake. Ως σημαντικότερα πυραμιδοειδή κτίσματα αναφέρονται οι πυραμίδες του Ελληνικού, Δαλαμανάρας και Σικυώνας (Άργους), του Λιγουριού (Επιδαύρου), της Καμπίας (Νέας Επιδαύρου) και των Βιγκλαφίων (Λακωνίας). Ακόμη, η κλιμακωτή πυραμίδα του Αμφείου (Θήβας).

Πυραμίδες ή πυραμιδοειδή κτίσματα στη Λακωνία συναντάμε, επίσης, και στην ομηρική Λακεδαίμονα, δηλαδή στο χωριό Πελλάνα, στο ανακτορικό κέντρο του Μενελάου και της Ωραίας Ελένης. Οι ιδρυτές της Λακεδαίμονος, οι Μινύες, ήταν πρωτοπόροι στην κατασκευή πυραμίδων σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο και έλκουν την καταγωγή τους από τον Ταΰγετο [Ηρόδοτος: τέταρτο βιβλίον των Ιστοριών].

Οι Μινύες, λοιπόν, ήταν γνωστοί ως οι μεγάλοι τεχνοκράτες της αρχαιότητας και εφευρέτες της παγκόσμιας τεχνολογίας, των γραμμάτωνκαι των τεχνών. Ετυμολογικά το όνομά τους έβγαινε από την αρχαία ελληνική λέξη «ορυχείο», εξ ου και η λέξη «mine» στα αγγλικά και γερμανικά, «miniera» στα ιταλικά, «mina» στα ισπανικά και πορτογαλικά, «le mien» στα γαλλικά κ.ο.κ. Είχαν δημιουργήσει μια τεράστια αυτοκρατορία. Μπορεί να μην είχαν κατακτήσει όλο τον πλανήτη, τον είχαν όμως εκπολιτίσει και επηρεάσει βαθύτατα.

Επομένως οι Μινύες στον Ταΰγετο, πέραν όλων των άλλων (κατασκευαστές εργαλείων) και εκτός της αποστράγγισης της μεγάλης Λίμνης της Λακεδαίμονος, ήταν κυρίως μεταλλουργοί. Αποδείχθηκε ότι οι Μινύες είχαν μεγάλες γνώσεις αρχιτεκτονικής, και επειδή στον τόπο των ανασκαφών βρέθηκαν αποδείξεις για την ύπαρξη μεγάλων πυραμιδοειδών κτισμάτων, ίσως ο μινυακός πολιτισμός να ήταν υπεύθυνος για την ανοικοδόμηση των πυραμίδων της Αιγύπτου. Ο επισκέπτης των αρχαίων της Πελλάνας θα βρεθεί μπροστά σε μία αποκάλυψη: οι τάφοι βρίσκονται
στο πιο ψηλό σημείο, στην κορυφή της ακρόπολης, σαν να κυριαρχούν στην πόλη και να την προστατεύουν, ενώ το ανάκτορο είναι χαμηλά. Η Λακεδαίμων είναι φτιαγμένη κατά το πρότυπο των πυραμίδων και αυτή η αντίληψη δεν είναι «ινδοευρωπαϊκή».

Ωστόσο η μεγαλύτερη πυραμίδα που βρέθηκε ποτέ στον ελλαδικό χώρο ήταν του Αμφείου στη Θήβα. Όμως στην άσημη Θήβα, ακριβώς στο σημείο όπου η αρχαία παράδοση, αλλά και όλες οι γραπτές μαρτυρίες τον τοποθετούσαν, έγινε πριν σαράντα δύο χρόνια από τον αρχαιολόγο – ανασκαφέα κ. Θεόδωρο Γ. Σπυρόπουλο μια κοσμοϊστορικής σημασίας ανακάλυψη, που ωστόσο μένει άγνωστη και παραγκωνισμένη, αν και μπορεί να αλλάξει όλα τα μέχρι σήμερα ιστορικά -και όχι μόνο- δεδομένα. Βρέθηκε ο πανάρχαιος τάφος των Διοσκούρων, Ζήθου και Αμφίονος, που
σύμφωνα με τα ομηρικά έπη ήταν υιοί του Δία και της Αντιόπης και ήταν εκείνοι που πρώτοι έκτισαν την έδρα και τα τείχη της «εφτάπυλης» Θήβας [Οδύσσεια λ 260 – 289].

Γιατί όμως αυτή η ανακάλυψη είναι τόσο σημαντική; Όχι μόνο επειδή ο επισκέπτης μπορεί σήμερα να αγγίξει πλέον το ίδιο το μνημείο όπου τάφηκαν δύο ήρωες της ελληνικής μυθολογίας. Πράγμα δηλαδή που σημαίνει ότι αυτοί οι ήρωες όντως έζησαν και μαζί τους διαδραματίστηκαν αληθινά γεγονότα, που κάποιοι μας έχουν συνηθίσει να θεωρούμε ως συμβάντα ενός ομιχλώδους χρόνου, μέσα στον οποίο τοποθετούμε πρόσωπα και καταστάσεις ουσιαστικά ανύπαρκτες ή το πολύ πολύ συμβολικές.

Πέρα όμως από αυτή τη συγκλονιστική επιβεβαίωση, υπάρχει και κάτι άλλο, ακόμη πιο συνταρακτικό. Ο τύμβος μέσα στον οποίο βρέθηκε ο τάφος των ηρώων αποτελεί το τελευταίο τμήμα, την κορυφή δηλαδή, μιας τεράστιας βαθμιδωτής πυραμίδας, η οποία είναι ολόκληρος ο σημερινός λόφος του Αμφείου. Και αυτός ο λόφος διατρέχεται από ατελείωτες και ανεξερεύνητες υπόγειες στοές ύψους πέντε μέτρων, σκαμμένες στο βράχο.

Ίσως, ωστόσο, το συνταρακτικότερο να είναι ότι η μεγάλη αυτή ελληνική πυραμίδα μπορεί να χρονολογηθεί με ασφάλεια γύρω στο 2700 πΧ, έχοντας όλες τις προϋποθέσεις να αναδειχθεί σ’ ένα από τα μεγαλύτερα μνημεία του ευρωπαϊκού χώρου. Πράγμα δηλαδή που σημαίνει ότι είναι σαφώς



αρχαιότερη από τη μεγάλη πυραμίδα του Χέοπα, αλλά και από την αρχαιότερη αιγυπτιακή πυραμίδα, αυτή του Ζόζερ. Με λίγα λόγια, το πυραμιδικό σχήμα είναι ελληνικής επινόησης και από εδώ εξήχθη στην Αίγυπτο, αλλά και σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Βέβαια το θέμα έχει ακόμα μεγαλύτερες προεκτάσεις, αφού αυτό το ίδιο το πυραμιδικό σχήμα προϋποθέτει και σημαίνει προϋπάρχουσες θρησκευτικές, πολιτικές, κοινωνικές και άλλες παρεμφερείς δομές.

(*) Σημείωση

Ευχαριστώ πολύ τον κ. Βασιλάκο, που μου εμπιστεύτηκε το αρχείο του και έδωσε την άδεια να δημοσιεύσω αυτά τα καταπληκτικά προϊστορικά μολύβδινα ειδώλια του Ταϋγέτου, τα οποία βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας.

Πηγές:

- ΑΝΟΠΑΙΑ ΑΤΡΑΠΟΣ: «Κεφαλή σφίγγας σε βράχο κοντά σε θεμέλια αρχαίας πυραμίδας στα Βιγκλάφια Λακωνίας».

- ΠΟΡΦΥΡΟΣ ΕΛΛΗΝ: «Η τεράστια σημασία της ανακαλύψεως της ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΥΡΑΜΙΔΑΣ στην Θήβα».